Η τοποθέτηση για τον εαυτό μας, αυξάνεται με τον καιρό όταν οι σημαντικοί άλλοι μας αποδέχονται και τραυματίζεται όταν μας απορρίπτουν
Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Η τοποθέτηση μας στη ζωή πάντα αφορούσε θέματα που έχουν να κάνουν με το ποιοι είμαστε, πόση αξία έχουμε και ποια είναι η εικόνα του εαυτού μας. Εδώ μάλιστα θα συναντήσουμε έννοιες όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, ναρκισσισμός κά. Όλες αυτές οι λέξεις κρύβουν συναισθήματα που έχουμε νοιώσει για τον εαυτό μας αλλά και για τους άλλους....
Η τοποθέτηση για τον εαυτό μας, αυξάνεται με τον καιρό όταν οι σημαντικοί άλλοι μας αποδέχονται και τραυματίζεται όταν μας απορρίπτουν. Οι ανασφάλειές μας συχνά τρέφουν τη ματαιοδοξία και την απληστία μας και για αυτό τον λόγο η εντύπωση που προκαλεί ένα άτομο στους άλλους, μπορεί να είναι η βιτρίνα του αλλά και η επιτακτική του ανάγκη να φαίνεται χωρίς όμως να είναι.
Έτσι συναντάμε πολύ συχνά ανθρώπους που χρειάζονται συνεχή επιβεβαίωση, ανθρώπους που μεριμνούν μόνο για τις ανάγκες τους, ανθρώπους που δεν νοιάζονται για το πώς νοιώθουν οι άλλοι και για αυτό τους δίνουν την τσιγκούνικη διάθεση τους και μόνο. Οι άνθρωποι αυτοί ονομάζονται νάρκισσοι και έχουν μια μεγαλειώδη αίσθηση για τη σημαντικότητα του εαυτού τους. Π.χ., υπερβάλλουν για τα επιτεύγματα και τα ταλέντα τους, προσδοκούν μόνο και μόνο την αναγνώριση των πράξεων τους της δύναμης τους και πολλές φορές της ομορφιάς τους. Πιστεύουν ότι είναι «ιδιαίτεροι» και «μοναδικοί» και τρέφονται από τον θαυμασμό που πρέπει να δείχνουν οι άλλοι προς το πρόσωπο τους. Με το σκεπτικό αυτό εκμεταλλεύονται τους γύρω τους για να πετύχουν τους δικούς τους σκοπούς χωρίς να έχουν ενσυναίσθηση για το τι νοιώθουν οι άλλοι. Τις περισσότερες φορές δείχνουν μια αλαζονική συμπεριφορά και υπεροψία.
Μια πτυχή της ανατροφής των ατόμων που γίνονται ναρκισσιστικά, είναι η οικογενειακή ατμόσφαιρα συνεχούς αξιολόγησης. Εάν ένας γονέας πιστεύει ότι το παιδί του συμβάλει στη δική του αυτοεκτίμηση, εκμεταλλεύεται ασυνείδητα τα φυσικά του ταλέντα με αποτέλεσμα το παιδί να μεγαλώνει μέσα σε σύγχυση σχετικά με το ποιανού τη ζωή θα ζήσει: τη δική του ή της οικογένειάς του. Το πιθανότερο είναι ότι τέτοια χαρισματικά παιδιά αντιμετωπίζονται ως ναρκισσιστικές προεκτάσεις των άλλων και έτσι έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν ναρκισσιστικοί ενήλικοι.
Οι διαπροσωπικές σχέσεις των ατόμων αυτών δεν είναι οι καλύτερες καθώς συνεχώς εξιδανικεύουν τον εαυτό τους και υποτιμούν τους συνανθρώπους τους. Έτσι θα συναντήσουμε άτομα που μπορεί να φαίνονται φιλόδοξα, δημιουργικά, δραστήρια, με περίσσεια αυτοπεποίθηση, έξυπνα και καλλιεργημένα όμως πίσω από την μάσκα αυτή να κρύβεται ένα προσωπείο ναρκισσισμού το οποίο να θέλει μόνο πρωτιές, τελειοθηρία, θαυμασμό και δόξα για να θρέψει τα ναρκισσιστικά του στοιχεία.
Στις προσωπικές τους σχέσεις οι ναρκισσιστές, δεν επιλέγουν τον σύντροφο τους με βάση την αγάπη, αλλά κυρίως με το τι μπορούν να πάρουν από εκείνον, και πόσο μπορεί να τους επιβεβαιώνει καθημερινά ενισχύοντας την εικόνα τους. Έτσι διαλέγουν συντρόφους αφανείς ώστε να μην μπορούν να τους κλέψουν την λάμψη ή συντρόφους που έχουν μια εξέχουσα θέση ώστε και οι ίδιοι να βρίσκονται στο επίκεντρο προσοχής. Και στις δύο περιπτώσεις ο σύντροφος τους πρέπει να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση ώστε να φαίνονται στα μάτια του άτρωτοι και μοναδικοί.
Παρά το γεγονός ότι τα άτομα αυτά είναι συνήθως πολύ φιλόδοξα και με αυτοπεποίθηση, αποξενώνουν τους άλλους με την αλαζονεία τους και τον εγωκεντρισμό τους καθώς εξαγριώνονται όταν δεν τους δείχνουν ιδιαίτερη μεταχείριση και δεν τους εξυπηρετούν. Μ αυτό τον τρόπο δημιουργούν επιφανειακές σχέσεις οι οποίες υπολείπονται από ειλικρινή συναισθήματα. Η έννοια του νοιάζομαι, μοιράζομαι και αγαπώ είναι στα ψιλά γράμματα αφού οι ανάγκες του εγώ, του θέλω και αποκτώ φιγουράρουν επιδεικτικά στα συναισθηματικά μονοπάτια. Για τους ανθρώπους αυτούς οι διαπροσωπικές σχέσεις ορίζονται στο όποτε θέλω, όποτε εγώ μπορώ και έχω να λάβω κάτι από όλο αυτό.
Καθώς λοιπόν η ταπεινότητα και η σεμνότητα λείπουν, ο ναρκισσιστικός άνθρωπος παρουσιάζεται ως σίγουρος για τον εαυτό του, όμως πίσω από όλα αυτά κρύβεται η εσωτερική αίσθηση τρόμου, ανεπάρκειας και αδυναμίας. Όσο κι αν σας φαίνεται παράξενο η προσωπική εμπειρία των ναρκισσιστικών ατόμων διακατέχεται από συναισθήματα ντροπής και φόβου ότι θα ταπεινωθούν μπροστά στους άλλους. Τρέμουν στην ιδέα ότι μπορεί να νοιώσουν τρωτοί, αβοήθητοι και αδύναμοι, αλλά ακόμα πιο πολύ φοβούνται να μην απορριφθούν ή να νοιώσουν ανίκανοι. Έτσι βάζουν τα δυνατά τους να εντυπωσιάσουν ώστε να γίνουν αρεστοί και επιθυμητοί.
Οι δύσκολες σχέσεις με τους ναρκισσιστές αλλά κι ο πόνος που προκαλούν στους άλλους τους κατατάσσουν στους ανθρώπους που δεν θα θέλαμε ν έχουμε γύρω μας. Στην πραγματικότητα ίσως θα ήταν πολύ βοηθητικό να κατανοήσουμε τι κρύβουν πίσω από αυτό. Η αιτία βρίσκεται πίσω από την μάσκα του ΕΓΩ η οποία κρύβει άλλο ένα πληγωμένο παιδί που προσπαθεί ν ανταποκριθεί στις παράλογες και υπερβολικές απαιτήσεις των γονιών του, παρουσιάζοντας συνεχώς τον «τέλειο» εαυτό του χωρίς αδυναμία και ψεγάδι. Μεγαλώνοντας με αυτά τα δεδομένα είναι λογικό να βλέπουμε ανθρώπους που εμφανίζουν ένα ψευδή εαυτό, που καταβάλει τεράστιες προσπάθειες να μην έχει αδυναμίες ώστε να μπορεί ν ανταποκριθεί σαν άλογο κούρσας στην πρωτιά της δικής του διαδρομής. Κάθε φορά λοιπόν που συναντάμε στο δρόμο μας ένα τέτοιον άνθρωπο καλό είναι να μην το κρίνουμε αυστηρά αλλά πάντα να σκεφτόμαστε ότι ποτέ δεν εισέπραξε αγάπη αλλά ούτε και συναισθήματα ευσπλαχνίας ώστε να συνειδητοποιήσει αυτό που εύστοχα είπε ο Σταμάτης Σπανουδάκης, με τους στίχους του τραγουδιού του. Ζωή που δεν μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη.