Οι εξελίξεις στο θέμα της νομιμοποίησης της κάνναβης είναι ραγδαίες παγκοσμίως και φαίνεται ότι τα πράγματα έχουν πάρει τον δρόμο τους προς τη σωστή κατεύθυνση, με πρόσφατα παραδείγματα αυτά των Η.Π.Α...
όπου πλέον η κάνναβη για ιατρική χρήση είναι νόμιμη σε 28 πολιτείες ενώ η κάνναβη για ψυχαγωγικη χρήση είναι νόμιμη σε 8 πολιτείες.
Αν και στη Ελλάδα δεν έχει ανοίξει ακόμα ο δημόσιος διαλογος για τη νομιμοποίηση (αν και υπάρχει μεγάλη κινητικότητα), η παρούσα συζήτηση εστιάζει στους λόγους για τους οποίους πρέπει να υπάρξει νομιμοποίηση, όπου εκεί είμαστε πάντα έτοιμοι με τα επιχειρήματα μας να υπερασπιστούμε τη θέση υπέρ της νομιμοποίησης. Παρ’ όλα αυτά στο εξωτερικό, το κύμα των μεταρρυθμίσεων στο Κολοράντο, την Ουρουγουάη και η επικείμενη νομιμοποίηση στον Καναδά έχει μετατοπίσει το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην επιλογή του κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου για τη νόμιμη αγορά κάνναβης. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκεται η σύγκρουση μεταξύ της εμπορικής λογικής και του κέρδους με αυτή του δημοσίου συμφέροντος και της δημόσιας υγείας και ασφάλειας. Επίσης, ο βαθμός στον οποίο η κυβέρνηση πρέπει να παρέμβει στην οικονομία και οι δυνατότητες για τον ιδιωτικό τομέα να εισέλθει σε μια ανταγωνιστική αγορά κάνναβης αποτελούν μια άλλη πτυχή της συζήτησης για το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Μέχρι σήμερα το πιο εξέχον παράδειγμα νομιμοποίησης στις ΗΠΑ αποτελεί η πολιτεία του Κολοράντο, όπου το περασμένο χρόνο οι πωλήσεις κάνναβης έφτασαν το 1 δις δολλάρια και τα φορολογικά έσοδα έφτασαν τα 135 εκατομμύρια δολλάρια. Επίσης, τη ίδια στιγμή έχουν ανοίξει 25.000 θέσεις εργασίας μόνο στη βιομηχανία της κάνναβης (επαγγέλματα που χρειάζονται ειδική άδεια), ενώ η βιομηχανία της κάνναβης έχει επηρεάσει θετικά τομείς όπως το real estate, η εστίαση και ο τουρισμός. Τα στοιχεία επίσης δείχνουν ότι χρήση κάνναβης απο ανηλίκους δεν έχει αυξηθεί ενώ η χρήση από ενήλικες έχει αυξηθεί ελάχιστα, κάτι που είναι λογικό καθώς τώρα ο κάθε ενήλικος μπορεί να προμηθευτεί κάνναβη νόμιμα και ελέυθερα. Εκει που θα πρέπει να σταθούμε είναι στο ρυθμιστικό μοντέλο του Κολοράντο που είναι αυτό της ελεύθερης αγοράς που προωθεί την ανταγωνιστικότητα στην οικονομία. Συγκεκριμένα, στο Κολοράντο δεν υπάρχει όριο παραγωγών, και όποιος τηρεί τις προυποθέσεις μπορεί να αιτηθεί και να λάβει άδεια παραγωγού. Τον Δεκέμβριο του 2015, η αγορά κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση στο Κολοράντο είχε 408 άδειες για καταστήματα λιανικής πώλησης, 512 άδειες καλλιέργειας-παραγωγής και 160 άδειες κατασκευαστών προϊόντων κάνναβης. Αυτό έχει οδηγήσει τον τελευταίο χρόνο σε αύξηση του ανταγωνισμού, άυξηση της προσφοράς κάνναβης με αποτέλεσμα η λιανική τιμή της κάνναβης ανά γραμμάριο να έχει πέσει αρκετά. Παρ’ολά αυτά η χρήση στους ενήλικες δεν έχει αυξηθεί παρά ελάχιστα και οι καθημερινοί χρήστες παραμένουν σταθερά στα ίδια επίπεδα, αντίθετα με τους φόβους ότι μια χαμηλή τιμή μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης. Παρ’όλα αυτά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει στο μέλλον αν η τιμή της κάνναβης συνεχίζει να πέφτει δραματικά λόγω του ιδιωτικού ανταγωνισμού και των ελαχίστων περιορισμών στη βιομηχανία της κάνναβης του Κολοράντο.
Απο τη άλλη, η Ουρουγούαη αποτελεί ένα παράδειγμα κρατικού μονοπωλίου. Η Ουρουγουάη ψήφισε τη νομιμοποίηση το 2013, και τον Ιούλιο του 2017 ξεκινά τις πωλήσεις μέσω φαρμακείων που έχουν προχωρήσει σε σύμβαση με την κύβερνηση και θα προμηθεύονται κάνναβη από κρατικά ελεγχόμενες και εποπτευόμενες καλλιέργειες τις οποίες έχουν αναλάβει 2 ιδιωτικές εταιρίες για λογαριασμό του κράτους. Επίσης, η Ουρουγούαη έχει θέσει ως προυποθέσεις ότι οι χρήστες που θα θέλουν να προμηθευτούν κάνναβη από φαρμακείο θα πρέπει να εγγραφούν σε ένα μητρώο. Επίσης, το κράτος επιτρέπει μέγιστη αγορά 40 γραμμαρίων ανα μήνα και η τιμή της κάνναβης στα φαρμακεία θα είναι αυτή του 1 δολαρίου. Το μεγάλο πρόβλημα με την κυβέρνηση είναι ότι ρυθμίζει κάθε μικρό βήμα της διαδικασίας παραγωγής και πώλησης, ακόμη και τον καθορισμό της τιμής και τον μέγιστο αριθμό γραμμαρίων ανά άτομο. Θεωρητικά, μια κατάσταση μονοπωλίου στην παραγωγή και τη διανομή της κάνναβης μπορεί να έχει τα πλεονεκτήματα της διατήρησης σταθερής τιμής, προκειμένου να αποθαρρύνεται η κατανάλωση, να εμποδίζει την εμπορευματοποίηση και να μεγιστοποιεί τα κυβέρνητικά φορολογικά έσοδα. Ωστόσο, στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής, η Ουρουγουάη είχε αποφασίσει να κρατήσει τις τιμές σε χαμηλά επίπεδα (παρόμοιο με την παλία τιμή της μαύρης αγοράς – 1 δολάριο ανά γραμμάριο) και δεν έχει βάλει φόρους στην κάνναβη, προκειμένου να διατηρήσει την τιμή σε χαμηλά επίπεδα και να μην στραφεί ο κόσμος στην μαύρη αγορά. Σε συνδυασμό με το ανώτατο όριο των 40 γραμμαρίων στοχεύουν να περιορίσουν την αύξηση της χρήσης. Ίσως αυτά σε κάποιους να φαίνονται θετικά, αλλά στο πολυπλοκο και πολύπλευρο θέμα της νομιμοποίησης και ρύθμισης της κάνναβης αυτές οι υπερβολικές ρυθμίσεις και ο κρατικός παρεμβατισμός ενέχουν τον κίνδυνο αποτυχίας, καθώς ήδη υπάρχουν πολλοί πολιτες που αρνούνται να εγγραφούν σε μητρώα ενώ την ίδια στιγμή οι ιδιώτες ιδιοκτήτες φαρμακείων είναι απρόθυμοι να συμμετέχουν σε τέτοιο πρόγραμμα με μηδενικό περιθώριο κέρδους και επένδυσης. Ο ισχυρός κρατικός παρεμβατισμός της Ουρουγουάη δεν δίνει σχεδόν καμία ευκαιρία στις ιδιωτικές επιχειρήσεις να εισέλθουν στην αγορά κάνναβης ενώ παράλληλα παραβιάζει την ιδιωτικότητα των πολιτών και την ελευθερία τους. Τέλος, το κράτος της Ουρουγουάης θα έχει μηδενικά έσοδα ενώ κανένας τομέας της οικονομίας δεν θα αναπτυχθεί καθώς δεν δίνεται η δυνατότητα για καμία ιδιωτική πρωτοβουλία.
Επομένως, η Ουρουγουάη και το Κολοράντο έχουν υλοποιήσει δύο εντελώς διαφορετικά ρυθμιστικά πλαίσια που αποτελούν χαρατηριστικά παραδείγματα δύο διαφορετικών απόψεων σχετικά με τη ρύθμιση της κάνναβης.
Εδώ έρχεται να μπεί στη συζήτηση ο Καναδάς. Το κανονιστικό πλαίσιο που θα καθορίσει ο Καναδάς μπορεί να οδηγήσει σε μια κρίσιμη καμπή για τη συζήτηση σχετικά με τη νομιμοποίηση και τη ρύθμιση της κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση. Ο Καναδάς έχει μια απο τις ισχυρότερες οικονομίες στον πλανήτη, ανήκει στην ομάδα χωρών των G7 ενώ πρόσφατα έχει αποκτήσει επιπλέον δημοσιότητα και συμπάθεια λόγω του φιλελεύθερου πρωθυπουργού Τζάστιν Τρουντό. Το 2015, το Φιλελεύθερο Κόμμα δεσμέυτηκε να νομιμοποιήσει και να ρυθμίσει την κάνναβη, όταν στο συνέδριο του, το 70% των συνέδρων ψήφισαν υπέρ αυτού. Η νέα εκλεγμένη κυβέρνηση του Τρουντό, επισήμως ανακοίνωσε ότι ο Καναδάς σχεδιάζει να εισαγάγει νομοθεσία για τη νομιμοποίηση της κάνναβης την άνοιξη του 2017 και για το σκοπό αυτό, στις 30 Ιουνίου 2016, η κυβέρνηση του Καναδά ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας ομοσπονδιακής ομάδας εργασίας, για να σχεδιάσει ένα νέο σύστημα αυστηρής ρύθμισης παραγωγής, διανομής, και πώλησης κάνναβης. Η Ομάδα Εργασίας σε 6 μήνες παρέδωσε πόρισμα 112 σελίδων με συμβουλές σχετικά με το σχεδιασμό ενός νέου νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου για την κάνναβη, και πριν λίγες ημέρες η κυβέρνηση του Καναδά ενημέρωσε για το χρονοδιάγραμμα όπου το νομοσχέδιο θα έρθει προς ψήφιση. Οι νέοι κανονισμοί θα ακολουθήσουν σε γενικές γραμμές τις συστάσεις που κυκλοφόρησαν το Δεκέμβριο από την ομοσπονδιακη ομάδα εργασίας για την κάνναβη. Μεταξυ άλλων, η ομάδα εργασίας συνέστησε να επιτρέπεται σε ενήλικες να καλλιεργούν μέχρι τέσσερα φυτά και να διαθέτουν 30 γραμμάρια αποξηραμένης κάνναβης. Δεν προβλέπεται κανένα μητρώο και κανένα όριο στην ποσότητα που κάοποις δικαιούται να αγοράσει ανα μήνα. Η αγορά θα είναι ανοικτή και ελέυθερη για τους ενήλικες. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα επιβλέπει την όλη διαδικασία και θα αδειοδοτεί τους παραγωγούς, ενώ οι επαρχίες θα καθορίσουν τα μέσα της διανομής και της πώλησης.
Η ομάδα εργασίας αναγνωρίζει ότι το νέο κανονιστικό πλαίσιο θα πρέπει να εξασφαλίζει την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας και προτείνει μια προσέγγιση για τη δημόσια υγεία που έχει ως στόχο να καθυστερήσει την ηλικία έναρξης της χρήσης κάνναβης, να μειωθεί η συχνότητα χρήσης, να μειωθεί η προβληματική χρήση υψηλότερου κινδύνου και να εξασφαλιστεί η επέκταση της πρόσβασης σε προγράμματα θεραπείας και πρόληψης ενώ την ίδια στιγμή να εξασφαλιστεί η έγκαιρη και συνεχής δημόσια εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση.
Παράλληλα, αντιλαμβάνεται το μεγάλο ενδιαφέρον των επιχειρήσεων και των επενδυτών που θέλουν να εισέλθουν στη βιομηχανία της κάνναβης και σε αυτή τη νέα οργανωμένη αγορά, και προτείνουν ως απαραίτητο ένα αποτελεσματικό και υπεύθυνο ρυθμιστικό πρόγραμμα ενθαρρύνοντας τους ελέγχους της παραγωγής στις αρχές της περιόδου εφαρμογής ώστε να αποφευχθεί ένας κατακλισμός της αγοράς που ενδεχομένως συμβάλλει στην υπερβολική κατανάλωση. Επίσης ενθαρρύνει τον έλεγχο της τιμής κάνναβης με αύξηση ή μείωση του αριθμού των αδειών παραγωγής που έχουν εκδοθεί ή με την επιβολή ορίων σχετικά με το μέγεθος των εγκαταστάσεων. Σχετικά με το φόρο και τις τιμές, αναγνωρίζονται τόσο οι ανησυχίες για τη δημόσια υγεία όσο και το γεγονός ότι η παραγωγή φορολογικών εσόδων είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της οργανωμένης αγοράς κάνναβης. Ως εκ τούτου, οι πολιτικές των φόρων και των τιμών επικεντρώνονται στην επίτευξη των στόχων της δημόσιας υγείας και ασφάλειας τε συνδυασμό με τους ικανοποιητικούς φόρους για την κυβέρνηση. Για το λόγο αυτό, οι φόροι θα πρέπει να είναι αρκετά ηψυλοί για να περιορίσουν την αύξηση της κατανάλωσης, αλλά συγχρόνως και αρκετά χαμηλή για να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά την παράνομη αγορά.
Η καναδική κυβέρνηση θέλει να αποδείξει ότι η προστασία της δημόσιας υγείας και ασφαλείας που συνοδεύονται με μια πολιτική μείωσης της βλάβης μπορεί να επιτευχθεί όχι μόνο στο κρατικό μονοπώλιο, όπως στην Ουρουγουάη, αλλά και σε οργανωμένη εμπορική αγορά με ιδιωτικο ανταγωνισμό και ενεργό συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Ωστόσο, ένα αντίγραφο του μοντέλου του Κολοράντο δεν θα συμβεί στην προκειμένη περίπτωση, καθώς η καναδική ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει ισχυρότερο ρυθμιστικό ρόλο για να επηρεάσει την παραγωγή και τις πωλήσεις, προκειμένου να ευνοηθεί ο κύριος στόχος της νομιμοποίησης που είναι να ελαχιστοποιήσει τη βλάβη της χρήσης και να εστιάσει στην προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας. Επιπλέον, οι επαρχίες και οι τοπικέςκυβερνήσεις θα έχουν και αυτές το δικαίωμα να πάρουν αποφάσεις σχετικα με τους τρόπους και τα σημεία πωλήσης, καθώς τους αναγνωρίζεται το γεγονός ότι αντιλαμβάνονται καλύτερα τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα κοινωνικά, τοπικά, πολιτιστικά χαρακτηριστικά της κοινότητας τους.
Το ρυθμιστικό πλαίσιο που θα δημιουργηθεί στον Καναδά περιέχει πολλά σημαντικά στοιχεία που προέρχονται από ενδελεχή έρευνα και μπορεί ενδεχομένως να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για όλες τις άλλες κυβερνήσεις που θέλουν να νομιμοποιήσουν την κάνναβη για ψυχαγωγική χρήση. Η νομιμοποίηση της κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση στον Καναδά μπορεί να οδηγήσει σε μια κρίσιμη στροφή στη παγκόσμια συζήτηση σχετικά με τη νομιμοποίηση και τη ρύθμιση της κάνναβης.
Υ.Γ. Σε περίπτωση που η ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να τρέξει και το θέμα της κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση, καλο θα ήταν κοιτάξει κατευθείαν προς Καναδά μεριά.