Βασίλης Δημ. Χασιώτης
Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τις προσεγγίσεις των οικονομολόγων που πασχίζουν να εκτιμήσουν τις συνέπειες ενός πιθανού Grexit στην Ευρώπη και διεθνώς.
Οι επιστημονικές τους εκτιμήσεις κινούνται ανάμεσα στη ελάχιστη διαβάθμιση της κλίμακας των συνεπειών, έως την υψηλή.
Όπως
ήδη έχω τοποθετηθεί σε προηγούμενο άρθρο μου επί του θέματος αυτού,
προσωπικά, δεν νομίζω ότι υπάρχει ασφαλής μέθοδος εκτίμησης αυτών των
συνεπειών, μιας και τα πάντα εξαρτώνται από τις υποθέσεις που γίνονται
κι αυτές, δεν εξαρτώνται πάντα στην ουδέτερη επιστημονική ανάλυση, αλλά,
συχνά, και σε σκοπιμότητες, σε επιθυμίες ή και σε ιδεοληψίες.
Εκτός
όμως λάθους, δεν διαπιστώνω να εστιάζει η ανάλυση στο πλέγμα των
σύγχρονων παγκόσμιων διασυνδέσεων, που απλά ως αριθμός και μέγεθος είναι
τόσο πολύ μεγάλο, ώστε αρκεί αυτό να .......
δημιουργήσει μια χαοτική κατάσταση
στο επίπεδο της επιστημονικής του προσέγγισης και ανάλυσης, πόσο
μάλλον, αν θελήσουμε να προσθέσουμε και τη δυναμική αυτών των
αλληλοσυνδέσεων. Ένα είναι όμως βέβαιο. Πως μέχρι στιγμής, δεν έχει
βρεθεί κανένα αποτελεσματικό «φάρμακο» που θα μπορούσε να
ελαχιστοποιήσει, πόσο μάλλον να αποτρέψει ολοσχερώς τις επιπτώσεις
συνεπεία μιας ανωμαλίας ή ακόμα χειρότερο διάρρηξης ενός δεσμού σε
κάποιο σημείο αυτού του συνολικού πλέγματος. Αυτός είναι και ο λόγος που
σε προηγούμενο άρθρο μου ισχυρίστηκα ότι δεν θα με εκπλήξει καθόλου αν
το Grexit προκαλέσει
τέτοιες διαδοχικές αλληλοτροφοδοτούμενες διαρρήξεις στον ευρωπαϊκό και
παγκόσμιο οικονομικό και νομισματικό ιστό, ώστε δεν θα εκπλαγώ αν το
εκτιμώμενο από πολλούς σήμερα κόστος του Grexit του 1 τρις ευρώ, αποδεχτεί απλά ευσεβής πόθος.
Εδώ,
θα ισχύσουν όλοι οι νόμοι της θεωρίας του χάους, που πολύ παραστατικά
και τηλεγραφικά μπορούν να συνοψισθούν στο γνωστό «φαινόμενο της
πεταλούδας», σύμφωνα με το οποίο (βλέπε ενδεικτικά : Dudley Lynch & Paul L. Cordis : Η στρατηγική του δελφινιού, εκδ. Νέα Σύνορα, σελ. 198) :
¨ Για ένα καρφί χάθηκε το πέταλο
¨ Για ένα πέταλο χάθηκε το άλογο
¨ Για ένα άλογο χάθηκε ο καβαλάρης
¨ Για ένα καβαλάρη χάθηκε η μάχη
¨ Για μια μάχη χάθηκε το βασίλειο
Λοιπόν,
μια αναπτυγμένη χώρα που πτωχεύει και πολύ περισσότερο ανήκει στη
νομισματική ένωση ενός παγκόσμιου νομίσματος, όπως η ευρώ, η διαδικασία
απώλειας της «μάχης» δεν αρχίζει από το «καρφί». Από τη θέση αυτή μπορεί
να ξεκινά μια τράπεζα (π.χ. η Lehman Brothers),
ή μια χώρα, χωρίς τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε παραπάνω. Πρέπει να
γίνει κατανοητό, πως το «καρφί» ήδη έχει αφαιρεθεί από το πλέγμα που
αναφέραμε παραπάνω, ότι το ευρώ είναι ήδη «τραυματισμένο», και ξεκινάμε
από το «πέταλο» (Ελλάδα), η απώλεια του οποίου μπορεί να οδηγήσει στην
απώλεια του «αλόγου» (π.χ., να συμπαρασύρει χώρες της Νότιας Ευρώπης),
στην απώλεια του «καβαλάρη» (π.χ., μέσω μεγάλων κερδοσκοπικών πιέσεων
και επιθέσεων να πληγούν ήδη ευάλωτες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες,
όπως η ιταλική και η γαλλική), στην απώλεια της μάχης (π.χ. μέσω της
όξυνσης της κερδοσκοπικής επίθεσης εναντίον ακόμα πιο μεγάλων και υγιών
οικονομιών της ευρωζώνης αλλά και επέκταση της κερδοσκοπικής πίεσης και
εκτός ευρωζώνης), και τέλος στην απώλεια της μάχης (που εδώ, μιας και
δεν βλέπω να χάνεται άλλο νόμισμα, μένουμε στο ευρώ).
Βέβαια,
μπορεί κάποιος να πει, και θα έχει βασιμότητα ο ισχυρισμός του, πως
«όλα αυτά είναι υποθέσεις και εικασίες». Η άμεση απάντηση είναι πως πολύ
θα ήθελα να διαπιστώσω πάνω σε τι στηρίζεται η διαβεβαίωση όσων
προβάλουν τη θεωρία της ισχυρής θωράκισης της ευρωζώνης σε ένα
ενδεχόμενο Grexit,
αν όχι σε υποθέσεις και εικασίες. Όμως, δεν θα μείνω σ’ αυτό αλλά θα
πάω στον αμέσως επόμενο συλλογισμό που είναι τούτος : Η ευρωζώνη, αν
εννοεί όσα λέει περί ισχυρής θωράκισής της έναντι ενός ενδεχόμενου Grexit,
αν το επιτρέψει να συμβεί, απλά, ίσως για πρώτη φορά από την ίδρυση της
ευρωζώνης, θα συμπεριφερθεί ως καθαρός τζογαδόρος, παίζοντας στη
κυριολεξία στα ζάρια τη τύχη της.
Μπορεί να συμβεί αυτό;
Στη σημερινή Ευρώπη, δεν το αποκλείω.