Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος
Εκεί στα
τέλη του 1970 και πριν ο Διονύσης Σαββόπουλος αρχίσει να υποτάσσεται
ολοκληρωτικά στο Kitschmensch - στη διαδικασία δηλαδή να κοιτάζεσαι στον παραμορφωτικό καθρέφτη της
κοινωνικής/εμπορικής αντανάκλασης της ωραιοποίησής σου και ηρωοποίησης σου για
να αναγνωρίσεις το πρόσωπό σου, συγκινημένος από ικανοποίηση - αποτύπωσε κάποια «σοφά» και διαχρονικώς επίκαιρα τραγούδια,
τα οποία τοποθέτησε στην «Ρεζέρβα»-του!
Ήταν τότε (1979),
λίγο πριν ο σημαντικός τραγουδοποιός (μας) Διονύσης Σαββόπουλος υποταχθεί στην art
de pacotille, στη «τέχνη του ευτελούς», που στο υπέροχο τραγούδι του «οι
εκλογές μαντινάδα» σχολίαζε ζηλευτά ευφυώς: «…και όπως άλλαζα βρακί μου.....
βγήκε
αυτός ο στίχος. Μπορεί κανίβαλος ποτέ ωχ αμάν, αμάν να εκπροσωπήσει τάχα όλους
τους φίλους τους παλιούς ωχ αμάν, αμάν που έχει στη στομάχα;»
Ωχ αμάν,
αμάν… αναγνώστη μου, αντηχεί το μέσα μου στο μυαλό μου, κάθε φορά που βλέπω τα
πρωτοσέλιδα των ελληνικών εφημερίδων, ιδιαιτέρως τους τελευταίους μήνες! Ωχ
αμάν, αμάν, πόσο δραματικά επίκαιρος είναι σήμερα ο Νιόνιος των πρώτων χρόνων
της μεταπολίτευσης του 1974! Σήμερα, που βιώνουμε τις οδύνες για την μετάβαση
στη Τέταρτη Ελληνική Δημοκρατία ως διαδικασία μετασχηματισμού δια της
μεταρρύθμισης και όχι ασφαλώς μέσω κάποιου είδους επανάστασης. Το είδος της
μεταρρύθμισης είναι το ζήτημα: νεοφιλελεύθερη ή σοσιαλ-δημοκρατική; Δεξιά ή
αριστερά; Ριζοσπαστικοποίηση του νεοφιλελευθερισμού προς μια ολοκληρωτική αγορά
ή ριζοσπαστικοποίηση της δημοκρατίας στο πλαίσιο ενός αγωνιστικού, πολιτικού
και όχι δήθεν ουδέτερου και τεχνοκρατικού πλουραλισμού, μιας πολιτικής απάτης
με την μορφή της «συναίνεσης στο κέντρο»;
Προσωπικά,
κατά τον σημειολογικό μου «ανταρτοπόλεμο» εναντίον του καθεστώτος ηγεμονίας της
Ελλάδας, θεωρώ πως υπήρξα απολύτως σαφής με την έννοια μάλιστα του articulation,
όπως την όρισε ο Louis Althusser: η κρίση προκαλεί ένα τραγικό κοινωνικό ζήτημα
στην πατρίδα μας, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα την παραγωγική και δημοκρατική
στρέβλωση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Είναι η μορφή και η συνολική
πολιτικοοικονομική διάσταση της κρίσης που επιτάσσει μια θαρραλέα και
ταυτόχρονα εμπνευσμένη και αποτελεσματική αριστερή μεταρρύθμιση, με την μορφή
μιας αυθεντικά σοσιαλ-δημοκρατικής προσέγγισης της εθνική μας οικονομίας και
της ελληνικής πολιτείας. Αυτό αποκαλείται σαφής και συνεπής προοδευτική
πολιτική στρατηγική για την σημερινή Ελλάδα, ενώ δεν μπορεί παρά να ξεκινά από
εκεί που τελειώνουν οι κανίβαλοι και τα βαμπίρ!...
Οι δεξιοί,
κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί πολιτικοί κανίβαλοι, όπως ακριβώς και τα
οικονομικά βαμπίρ (τους), με την μορφή κυρίως του υπό συντεταγμένη χρεοκοπία
χρηματοπιστωτικού συστήματος, επιχειρούν να χειραγωγήσουν την διαδικασία της
μετάβασης προς την Τέταρτη Ελληνική Δημοκρατία, υπαινισσόμενοι ή προδηλώνοντας
πως εκπροσωπούν όλους του παλιούς τους φίλους που έχουν στο στομάχι τους. Από
την άλλη πλευρά, τα αριστερά κόμματα και γενικότερα το κυρίαρχο ρεύμα στην
αριστερά δεν μοιάζει να έχει κατανοήσει πως η μεγαλύτερη απειλή για την
αριστερή μεταρρύθμιση είναι ο κανιβαλισμός: κανιβαλισμός, όχι απλώς με την
κατασπάραξη (βλέπε βουλιμική υπερφαγία) «συντρόφων», αλλά κυρίως ιδεών που
απομονώνονται από το αφηγηματικό τους περιεχόμενο και περιέχον, ενώ αγνοείται η
«συμφραζομενικότητά» τους (: contextuality).
Η ιστορία
της αριστεράς κατά του ύστερους χρόνους της νεωτερικότητας είναι μια ιστορία
κανιβαλισμού… και εάν αυτό δεν αποκρουστεί αποφασιστικά και αποτελεσματικά ως
ηγεμονική στρατηγική, αποκλείεται να αυγατίσει η επιχείρηση που ανατέλλει ως υπέρτατη
κοινωνική ανάγκη για αριστερή μεταρρύθμιση στην Ελλάδα!
Υπάρχει και
κάτι άλλο: η (αριστερή) αντίδραση στον κανιβαλισμό των κυβερνώντων εναντίον
προοδευτικών θεσμών και στην επίθεση των βαμπίρ της αγοράς, δεν μπορεί να είναι
ένας κόντρα κανιβαλισμός. Βλέπω αυτές τις ημέρες την υστερική, νεοφιλελεύθερη
σπέκουλα γύρω από την υπόθεση της λειτουργίας των ελληνικών πανεπιστημίων και
την απολύτως καιροσκοπική αντίδραση από την αριστερά και ειλικρινά καταθλίβομαι
ως ένας άνθρωπος που η τύχη τα έφερε να συνδεθεί στενά, και καθ’ όλη τη
διάρκεια του βίου του ως ενήλικας, με την ακαδημαϊκή δραστηριότητα, παρότι επαγγελματικά
κινήθηκε και κινείται έξω από τα όρια της στενά οριζόμενης ακαδημαϊκής αγοράς!
Ενώ δεξιοί, κεντροδεξιοί
και κεντροαριστεροί επιχειρούν εναγωνίως, εκμεταλλευόμενοι την κρίση, να
μετατρέψουν τα ελληνικά πανεπιστήμια σε ιδιωτικές επιχειρήσεις δημοσίου ίσως
χαρακτήρα, η αριστερά συνεχίζει να παραβλέπει το μείζον ζήτημα της
κακοδιοίκησής τους που οφείλεται στον πελατειακό χαρακτήρα των ΑΕΙ και στην
χυδαία κουλτούρα του κομματισμού. Έτσι καταλήξαμε να γινόμαστε μάρτυρες στην
ιλαροτραγωδία: κανίβαλοι, εναντίον κανιβάλων στο θέατρο των ΑΕΙ και όχι απλώς
σε κάποιο αμφιθέατρο κάποιου ή κάποιων ΑΕΙ.
Η αριστερή
μεταρρύθμιση αφορά - και μάλιστα κεφαλαιωδώς - καί στην εκπαίδευση και ασφαλώς
στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Μόνον που προϋπόθεση της συνολικής
αναδιοργάνωσης των ΑΕΙ, σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι απλώς η απαλλαγή από πανικόβλητους
και ανάρμοστους για την ακαδημαϊκή κοινότητα Φορτσάκηδες, αλλά κυρίως η αλλαγή
στον τρόπο που οι αριστερές ηγεσίες βλέπουν τους φοιτητές ως προοδευτικό
κίνημα.
Θα είμαι και
στο ζήτημα αυτό σαφής: σοβαρή αριστερή μεταρρύθμιση δεν μπορείς να
πραγματοποιήσεις καλύπτοντας ή, χειρότερα, υποκινώντας τον «αριστερό
κανιβαλισμό» και τον ψευδο-αναρχοσυνδικαλιστικό ακτιβισμό στα πανεπιστήμια. Τα
πανεπιστήμια πρέπει ασφαλώς να παραμείνουν ανοιχτά στη κοινωνία δημόσια
ιδρύματα, με τους φοιτητές ωστόσο προσηλωμένους στον δημιουργό αγωνισμό της
γνώσης, της παραγωγικής ακαδημαϊκής ή και απολύτως ελεύθερης κριτικής, της
αντιπαράθεσης ιδεών και της δημιουργίας και όχι στον αγώνα για μια θέση στην
κομματική γραφειοκρατία ή στο δημόσιο και στην αγορά δια της κομματικής οδού,
δια του κομματικού πατριωτισμού!
Μπορεί από
τα πανεπιστήμια να έχουν ξεκινήσει και να ξεκινήσουν στο μέλλον επαναστάσεις, ωστόσο
δεν θα πρέπει τα ΑΕΙ να αντιμετωπίζονται ως θύλακες μιας οιονεί «διαρκούς
επανάστασης». Από κανέναν και κυρίως από την αριστερά που θεωρεί πως έχει
ωριμάσει πολιτικά και έχει ξεπεράσει τον αριστερισμό της! Όχι, οι έλληνες
φοιτητές δεν αποτελούν και δεν θα πρέπει κανείς να καλλιεργεί λαϊκιστικώς την
εντύπωση πως αποτελούν επαναστατική πρωτοπορία! Αυτό στο κάτω-κάτω δεν έχει
σχέση με την επαναστατική προσέγγιση του ίδιου του Μαρξ.
Η αριστερά
(διεθνώς) κατά την ύστερη νεωτερικότητα έχει διαπράξει μια «αλχημεία», που
σήμερα θα πρέπει να απορρίψει στην Ελλάδα για να έχει έννοια η αριστερή
μεταρρύθμιση και όχι η δικτατορία του προλεταριάτου. Όταν ιστορικά ξεπεράστηκε
η πρωτοποριακή δυναμική του προλεταριάτου - καθώς ήταν η ίδια η ιστορική
δυναμική της εξέλιξης του καπιταλισμού και της ηγεμονίας που αλλοίωσε την μορφή
του προλεταριάτου που είχε στο μυαλό του ο Μαρξ και οι σύγχρονοί του μεγάλοι
διανοητές του σοσιαλισμού - η αριστερά έσπευσε να ορίσει ως πρωτοπορία μια τους
φοιτητές, μια τους αγρότες, μια τις γυναίκες, μια τους gay, μια… κάθε ομάδα που
εμφάνιζε συγκυριακά εξεγερτική δυναμική για χειραφέτηση. Μόνον που αυτό ήταν
ένα τραγικό για την αριστερά λαϊκιστικό σύμπτωμα. Πέραν του συστηματικού
σφάλματος, κατά το οποίο ορίζονταν ως πρωτοπορία κινήματα με έντονα
διαφοροποιημένη ταξική συγκρότηση, παρήχθη μια απολύτως διαστροφική κουλτούρα
που καθιστούσε την αριστερή μεταρρύθμιση όμηρο «πρωτοποριών», που απολύτως
καμία σχέση δεν είχαν με το προλεταριάτο, ως επαναστατική πρωτοπορία κατά Μαρξ.
Οι περισσότερες
αριστερές μεταρρυθμίσεις ναυάγησαν καθώς είχαν εξ αρχής αυτοπαγιδευθεί σε αυτήν
την κανιβαλική στην ουσία της, λαϊκιστική, προπαγανδιστική στρατηγική. Τέτοιο
λάθος δεν πρέπει να γίνει σήμερα στην Ελλάδα. Η αριστερά πρέπει να σταματήσει
να αναπαράγει γενικότερα την κουλτούρα του κανιβαλισμού και να κολακεύει τους λίγους
αλλά πολύ θορυβώδεις «κανίβαλους» στα ΑΕΙ - και ίσως αλλού - οι οποίοι,
μεγεθύνοντας φαντασιακά τον κοινωνικό τους ρόλο και το κοινωνικό τους impact, θεωρούν πως όντες αναγνωρισμένη πρωτοπορία
οφείλουν να πρωταγωνιστούν διαρκώς σε
κάποια επανάσταση, εκκινώντας ασφαλώς από τον φυσικό/πολιτικό τους χώρο, τα «ΑΕΙ»
(: Ανώτατα Επαναστατικά Ιδρύματα)! Τα AEI για να πάψουν να τροφοδοτούν τον δεξιό ή/και αριστερό
κανιβαλισμό, θα πρέπει να απεγκλωβιστούν από τον κομματισμό, ενώ ταυτόχρονα τα
μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας πρέπει να αγωνιστούν για να μην μετατραπούν
τα πανεπιστήμια από κοινωνικοί και επιστημονικοί ή τεχνολογικοί θεσμοί σε
παραθεσμούς της αγοράς! Όπως οι φοιτητές τους θα πρέπει να αγωνιστούν για να
σταματήσει ο διευρυνόμενος και καλά οργανωμένος εξευτελισμός των πτυχίων τους από
την αγορά του ολοκληρωτικού καπιταλισμού.
Είναι εθνικό
ζήτημα η αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης στην Ελλάδα και τεράστια ή πολιτική
ευθύνη της αριστεράς σήμερα. Η δεξιά ποτέ δεν τα πήγαινε καλά με την Episteme…
με το ζόρι ανέχεται τις Sciences! Για την δεξιά το πανεπιστήμιο δεν έχει έννοια πέραν του
χώρου παραγωγής οικονομικού κέρδους. Και σήμερα με την καταστροφή κεφαλαίων και
την διαδικασία αποεπένδυσης η δίψα για «αρπαχτές» συνδέεται απολύτως με την μετατροπή
των ΑΕΙ σε προβληματικές επιχειρήσεις κανίβαλων και καρνάβαλων.
Απαιτείται ωριμότητα, που ξεκινά με την
παραδοχή πως οι φοιτητές δεν αποτελούν επαναστατική πρωτοπορία, αλλά ίσως αξιόλογη
μεταρρυθμιστική δύναμη για παραγωγική και δημοκρατική ανασυγκρότηση της Ελλάδας.
Πώς να το κάνουμε, τα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να αλλάξουν επειγόντως ύφος
και ήθος: ούτε σαν ναοί της επανάστασης δεν μπορεί να θεωρούνται και να εμφανίζονται,
ούτε σαν ναοί των μπίζνες! Είναι κοινωνικοί θεσμοί καλλιέργειας της αρχαιολογίας
και γενεαλογίας της γνώσης, όπως και ιεροί χώροι ανάπτυξης της ελευθερίας για
έρευνα, κριτική, παιδαγωγική με εμπαθητική κατανόηση, κονστρουκτιβιστική διοίκηση
και καινοτόμο τεχνολογία. Δεν πρέπει, δηλαδή, να είναι περιοχές κατάλληλες για ευδοκίμηση
σύγχρονων κανιβάλων, καραγκιόζηδων και βαμπίρ!...