Οι ΗΠΑ τα «έκαναν σαλάτα». Αυτή η φράση κυριαρχεί στους διεθνείς διπλωματικούς κύκλους για τη στάση που τήρησε η προεδρία Ομπάμα απέναντι στην κρίση στην Αίγυπτο. Αρχικά θεωρήθηκε ως δεδομένο πως ο Χόσνι Μουμπάρακ ήταν «τελειωμένος» και στάθηκαν στο πλευρό των διαδηλωτών. Αργότερα, αποφασίστηκε να υπάρξει μια πιο «ομαλή» αντιμετώπιση του θέματος με την αποστολή του Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, ως «ενδιάμεση λύση» για την προκήρυξη εκλογών. Και λίγο αργότερα το σχέδιο αναδιαρθρώθηκε και αποφασίστηκε να υποστηριχτεί ανοιχτά ο αιγύπτιος πρόεδρος, «μέχρι νεωτέρας».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα και η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, επέρριψαν τις ευθύνες για αυτή την παλινωδία στην πληροφόρηση που είχαν από τους αναλυτές των μυστικών υπηρεσιών και του Στέιτ Ντιπάρμεντ (υπουργείο Εξωτερικών ΗΠΑ) για την κατάσταση στην Αίγυπτο. Φυσικά αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από την............ «εύκολη λύση».
Όμως η κατάσταση δείχνει πως είναι αρκετά πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται. Και η προεδρία Ομπάμα επαναλαμβάνει τα λάθη της προεδρίας Μπους που χαρακτηρίζονταν από τρεις βασικές συνιστώσες: Ελλειψη ασφαλών πληροφοριών, ανικανότητα συλλογής επαρκών αποδείξεων και μη έγκαιρη αξιολόγηση και διαβάθμιση όσων πληροφοριών υποπέσουν στην αντίληψη των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ.
Και είναι αδιανόητο. Η χώρα που-υποτίθεται-πως διαθέτει τα πιο σύγχρονα μέσα πληροφοριών και συλλογής αυτών, οδηγείται στη μια αποτυχία μετά την άλλη. Όμως στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι συλλογές πληροφοριών τόσο από το Ισραήλ όσο και από άλλα μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη.
Τι συμβαίνει λοιπόν;
Η απάντηση θα μπορούσε να δοθεί με μια έκφραση: Αλαζονεία και «τεχνολογική λατρεία».
Οι ΗΠΑ και οι υπόλοιπες «μεγάλες δυνάμεις» έχουν υποτιμήσει τον αντίπαλό τους. Είτε πρόκειται για τον απλό λαό, είτε για οργανωμένες ομάδες ή οργανώσεις. Θεωρούν πως μέσω των υπερσύχρονων δορυφόρων και των συσκευών υποκλοπών θα μπορέσουν να γνωρίζουν έγκαιρα ή να «αφουγκραστούν» οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να απειλήσει τα συμφέροντά τους, οικονομική, στρατιωτική ή πολιτική.
Οι «αντίπαλοί τους» λοιπόν έκαναν δύο σοφά και κλασικά στρατηγήματα. Τους πολέμησαν με τα ίδια τους τα όπλα και σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποίησαν ακόμη και τα πιο παλιά μέσα μεταφοράς για την επικοινωνία τους.
Κατ΄ αρχάς χρησιμοποιήθηκε η ίδια η τεχνολογία. Στην περίπτωση της Αιγύπτου και της Τυνησίας, χρησιμοποιήθηκαν το Facebook, το twitter και ταmail και μετέφεραν-και μεταφέρουν-μηνύματα για την οργάνωση και τη μεταφορά πληροφοριών. Τα πανίσχυρα μηχανήματα υποκλοπών, το περίφημο σύστημα Echelon σαφέστατα φαίνεται πως είχαν υποκλέψει αυτά τα μηνύματα αλλά απλά τα «αγνόησαν», στο κυνήγι για τον εντοπισμό του Οσάμα Μπιν Λάντεν και του κάθε «Οσάμα Μπιν Λάντεν», ο οποίος ελάχιστα πλέον απειλεί τις ΗΠΑ. Αν και οι ομάδες της Αλ Κάιντα αποφεύγουν τον εντοπισμό τους, στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν όπου χρησιμοποιούν ως βάσεις τους, εξαφανισμένοι μέσα στο πλήθος, χρησιμοποιώντας ακόμη και περιστέρια για τη μεταφορά των μηνυμάτων τους. Μάλιστα σε μια επίδειξη ισχύος, την οποία οι ΗΠΑ θέλησαν να υποβαθμίσουν, αντάρτες Ταλιμπάν εισχώρησαν μέσα στο κύκλωμα μεταφοράς δεδομένων από ένα μη επανδρωμένο ιπτάμενο όχημα της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας και έβλεπαν ό,τι έβλεπαν και οι αντίπαλοί τους. Ετσι βρίσκονταν πάντα ένα βήμα πιο μπροστά από τους διώκτες τους.
Η Χεζμπολάχ και η Χαμάς αντίστοιχα, κυριολεκτικά έχουν «εκμηδενίσει» το κατά τα άλλα περίφημο σύστημα πληροφόρησης και έγκαιρης προειδοποίησης του Ισραήλ. Και η Σιν Μπετ (υπηρεσία αντικατασκοπίας) και η Μοσάντ (υπηρεσία κατασκοπίας) αποδείχθηκε σε δύο περιπτώσεις πως ήταν κατώτερες των περιστάσεων. Οι δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων στον Λίβανο και τη Λωρίδα της Γάζας λίγο έλειψε να μετατραπούν από «περίπατο» σε «ολοκληρωτική ήττα» και χρειάστηκε η χρήση άμεσων και πολύνεκρων πληγμάτων για υπάρξει επικράτηση απέναντι σε έναν αντίπαλο που είχε και έχει υποτιμηθεί.
Πως υποτιμήθηκε;
Κυρίως λόγω του μη εντοπισμού του συστήματος μεταφοράς πληροφοριών (πως μπορεί άραγε να εντοπιστεί ένας χωρικός που μεταφέρει μηνύματα με το μουλάρι του;), αλλά και επειδή οι υπηρεσίες πληροφοριών της Χαμάς και της Χεζμπολάχ είχαν διεισδύσει εντός του συστήματος πληροφοριών του Ισραήλ και έδιναν ψευδείς και αναξιόπιστες αναφορές.
Το λεγόμενο λοιπόν, «σοβιετικό σύστημα πληροφοριών» όπου βασίζεται πρώτα στον «ανθρώπινο παράγοντα» (human intelligence-HUMINT) και δευτερεύοντος στην τεχνολογία και το οποίο θεμελιώθηκε με τη μελέτη αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών πρότυπων, αποδεικνύεται πως ακόμη παραμένει ισχυρό και συνεχίζει να διαδραματίζει τον κύριο και σημαντικότερο ρόλο.
Εξάλλου, αν θυμηθούμε την περίπτωση της προειδοποίησης για το τρομοκρατικό χτύπημα στη Νέα Υόρκη, η πληροφορία δόθηκε από άνθρωπο και δεν υποκλάπηκε. Υποβαθμίστηκε και το αποτέλεσμα είναι αυτό που ξέρουμε όλοι.
Και στην περίπτωση της εισβολής στο Ιράκ το 2003, χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από κατασκοπευτικά αεροσκάφη και δορυφόρους, υποκλοπές συνομιλιών κ.ά. για να επιβεβαιωθεί πως ο Σαντάμ Χουσείν κατασκεύαζε όπλα μαζικής καταστροφής. Και εδώ οι πληροφορίες από το δίκτυο HUMINT δεν εκτιμήθηκαν. Ετσι το αποτέλεσμα ήταν και εκεί τραγικό. ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία εισέβαλαν, αποδιοργάνωσαν μια χώρα και έναν λαό, πρόσφεραν τις χείριστες δυνατές υπηρεσίες στην ανθρωπότητα και βέβαια το μόνο που κατάφεραν ήταν να εμπλακούν σε έναν ατέρμονο ανταρτοπόλεμο που τους κόστισε και τους κοστίζει σε απώλειες τόσο ανθρώπων όσο και υλικού, προσπαθώντας τώρα να απεγκλωβιστούν από ένα κράτος το οποίο ούτε όπλα μαζικής καταστροφής είχε, ούτε απειλή για τη διεθνή ασφάλεια αποτελούσε.
Όμως αυτό που μπορεί κάποιος να συμπεράνει μέσα από όλες αυτές τις μικρές αναφορές που κάναμε και τα αποτελέσματα που βλέπουμε, είναι πως οι υπηρεσίες πληροφοριών δεν πήραν το «μάθημά τους». Και παρά τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ που ξοδεύτηκαν, ξοδεύονται και θα ξοδευτούν η ουσιαστική συνιστώσα της συλλογής πληροφοριών είναι ο άνθρωπος.
Όπως και σε όλα όσα αφορούν την πρόοδο ή την οπισθοδρόμηση της ανθρωπότητας.