Γράφει η Λιάνα ΓούταEΔΩ και αρκετά χρόνια, το 2010 αποτελούσε μία χρονολογία - ορόσημο για όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Μία χρονολογία στην οποία στηρίχθηκαν πολλές φιλόδοξες ελπίδες και για την οποία αφιερώθηκαν τόνοι γραφειοκρατικής και δημοσιογραφικής μελάνης καθώς και ατέλειωτες ώρες μελετών και συσκέψεων σε όλα τα επίπεδα της γραφειοκρατίας και της πολιτικής, από τους υπαλλήλους των Βρυξελλών έως τους αρχηγούς των κρατών - μελών.
Γιατί το 2010 ήταν η χρονιά την οποία η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε θέσει ως ορόσημο προκειμένου να καταστήσει την οικονομία της την πιο ανταγωνιστική του κόσμου και να έχει πετύχει τον στόχο της πλήρους απασχόλησης!
Ειρωνεία και κακόγουστη συγκυρία της τύχης, θα σκεφτεί κάποιος σήμερα απολογιστικά... Η Ε.Ε. όχι μόνο δεν κατάφερε να γίνει η πιο ανταγωνιστική οικονομία του κόσμου και να πετύχει την πλήρη απασχόληση, αλλά αντιθέτως βιώνει μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση, που μεγαλύτερη δεν γνώρισε η γενιά μας και η οποία ανέτρεψε όλους τους σχεδιασμούς και τους στόχους πολλών χρόνων.
Ηταν Μάρτιος του 2000, στην πρωτεύουσα της Πορτογαλίας, που οι αρχηγοί των κρατών της Ε.Ε. υιοθετούσαν την ευρωπαϊκή αναπτυξιακή Στρατηγική 2000-2010, η οποία στα χρόνια που ακολούθησαν έγινε γνωστή με τον επικοινωνιακό κωδικό «Στρατηγική της Λισαβόνας».
Μια Στρατηγική που για περισσότερο από μία .........
δεκαετία μονοπώλησε το ενδιαφέρον όλων των ευρωπαϊκών κρατών ως η ναυαρχίδα των αναπτυξιακών στόχων του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης και απετέλεσε το επίκεντρο, την ομπρέλα και τον μαέστρο όλων των πολιτικών και των δράσεων της Ε.Ε.
Ξεκίνησε το 2000 με δύο βασικούς πυλώνες, τον οικονομικό και τον κοινωνικό και τον Ιούνιο του 2001, στο Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, προστέθηκε –για πρώτη φορά σε τέτοια προτεραιότητα– και ένας τρίτος πυλώνας, ο περιβαλλοντικός. Τελικός στόχος, μια ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης, που θα εξασφαλίζει την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή, αλλά και μια βιώσιμη ανάπτυξη που θα διαχωρίζεται από την αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων.
Στα μέσα της 10ετούς πορείας της Στρατηγικής τα σημάδια δεν ήταν ελπιδοφόρα. Ο ενδιάμεσος απολογισμός του 2005, μέσω μιας βαρυσήμαντης έκθεσης του κ. Wim Kok, πρώην πρωθυπουργού των Κάτω Χωρών, έδειξε ότι τα μέχρι τότε αποτελέσματα απείχαν πολύ από τους στόχους! Ετσι προέκυψε η Αναθεώρηση της Στρατηγικής της Λισαβόνας που εστίαζε στην επίτευξη ισχυρότερης και πιο βιώσιμης ανάπτυξης και στη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Τροποποιήθηκε και απλοποιήθηκε η διαδικασία συντονισμού και καταρτίστηκε 3ετές πρόγραμμα τόσο για το Πρόγραμμα της Λισαβόνας, όσο και για τα Εθνικά Μεταρρυθμιστικά Προγράμματα που υποχρεώθηκαν να καταστρώσουν τα κράτη - μέλη.
Δυστυχώς η αποτελεσματικότητα όλων αυτών δεν μπόρεσε να φανεί φτάνοντας στη γραμμή του τερματισμού του 2010. Η οικονομική κρίση που ανέκυψε ανέτρεψε τα πάντα και οι στρατηγικές και οι στόχοι έμειναν φιλόδοξα νούμερα στα χαρτιά.
Νέα δεδομένα
Και τώρα τι; Μια νέα Στρατηγική 2010 - 2020 με το όνομα «Ευρώπη 2020». Σήμερα η Ευρώπη προσπαθεί να συνέλθει από μια κρίση που δεν είχε προηγούμενο από το 1930 και μετά, κάτι που η φιλόδοξη Στρατηγική της Λισαβόνας δεν είχε προβλέψει. Μετρά τις απώλειες, τις πληγές και προσπαθεί να αναθεωρήσει με βάση τα νέα δεδομένα, να ξανασχεδιάσει, να βάλει ξανά μπρος τη μηχανή.
Στα τελευταία δύο χρόνια εκατομμύρια Ευρωπαίοι έμειναν άνεργοι, η διόγκωση του χρέους ήταν τέτοια που θα χρειαστεί χρόνια για να βελτιωθεί και η κοινωνική συνοχή θα δοκιμαστεί σκληρά τα επόμενα χρόνια. Η κρίση αναίρεσε τις προσπάθειες πολλών ετών για οικονομική και κοινωνική πρόοδο και ανέδειξε τις δομικές αδυναμίες της ευρωπαϊκής οικονομίας (έλλειμμα παραγωγικότητας, καινοτομίας, χρήσης τεχνολογιών ΙCΤ, χαμηλές επενδύσεις σε R&D, εμπόδια αγοράς, χαμηλή απασχόληση, γήρανση πληθυσμού). Το ΑΕΠ της Ε.Ε. μειώθηκε κατά 4% το 2009, η βιομηχανική παραγωγή έπεσε στα επίπεδα του 1990, 23 εκατομμύρια πολίτες –το 10% του ενεργού πληθυσμού–, είναι σήμερα άνεργοι, το έλλειμμα στην Ε.Ε. έφτασε στο 7% του ΑΕΠ και τα επίπεδα του χρέους ξεπέρασαν το 80% του ΑΕΠ. Δύο χρόνια κρίσης έσβησαν προσπάθειες 20 χρόνων για οικονομική ενοποίηση.
Κι όλα αυτά σε μια εποχή που η παγκόσμια κοινότητα προχωρεί πολύ γρήγορα και προκλήσεις όπως η παγκοσμιοποίηση, η πίεση στους φυσικούς πόρους, η γήρανση του πληθυσμού, εντείνονται όλο και περισσότερο.
Ετσι στο πρόσφατο συμβούλιο του Μαρτίου των αρχηγών κρατών της Ε.Ε. δύο ήταν τα κύρια ζητήματα: η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την επόμενη δεκαετία, για την ανάπτυξη και την απασχόληση, με το νέο όνομα «Ευρώπη 2020», και η αναθεώρηση των στόχων γύρω από την κλιματική αλλαγή, μετά την πρόσφατη σύνοδο της Κοπεγχάγης.
Με τη νέα αυτή Στρατηγική «Ευρώπη 2020» αναγνωρίζεται ότι η πρακτική του «business as usual» θα οδηγούσε την Ε.Ε. σε σταθερή ύφεση και στη δεύτερη γραμμή της νέας παγκόσμιας τάξης. «Τώρα είναι η ώρα για την Ε.Ε. να φανεί τολμηρή και φιλόδοξη», σύμφωνα με τα λόγια του προέδρου Mπαρόζο.
Η επιτυχής έξοδος από την κρίση είναι ο βραχυπρόθεσμος στόχος, αλλά ο κύριος και μακροπρόθεσμος είναι να πετύχουμε ένα αειφόρο μέλλον, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της Ε.Ε.: το ικανό εργατικό δυναμικό, την ισχυρή τεχνολογική και βιομηχανική βάση, τους ισχυρούς τομείς υπηρεσιών, αγροτικής οικονομίας, ναυτιλίας, τη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο με κοινό μάλιστα νόμισμα, μια οικονομία με κοινωνικά χαρακτηριστικά, με συνοχή και αλληλεγγύη, με σεβασμό στην πολυπολιτισμικότητα και πρωτοπόρα στον τομέα του περιβάλλοντος.
Το όραμα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την ερχόμενη δεκαετία συνοψίζεται στο να πετύχουμε μια «ανάπτυξη έξυπνη, αειφόρο και χωρίς αποκλεισμούς».
Τρεις λέξεις - κλειδιά, τρεις προτεραιότητες για την ανάπτυξη του 21ου αιώνα:
Αειφόρο, που θα προωθεί την αποτελεσματικότερη χρήση των φυσικών πόρων σε μια πιο πράσινη και αειφόρο οικονομία.
Χωρίς αποκλεισμούς, μια οικονομία υψηλής απασχόλησης που θα εξασφαλίζει κοινωνική και εδαφική συνοχή.
Mε αυτές τις τρεις λέξεις - κλειδιά για την ανάπτυξη, ορίζονται 7 πρωτοβουλίες που σηματοδοτούν την πορεία για την επίτευξη των στόχων.
Οι στόχοι
Και επιπλέον, η παραπάνω ανάπτυξη εξειδικεύεται και σε αντιπροσωπευτικούς αριθμητικούς στόχους, σύμφωνα με τους οποίους, μέχρι το 2020 πρέπει:
Το 75% του πληθυσμού ηλικίας 20-64 να έχει απασχόληση (έναντι του σημερινού 69%).
Το 3% του ΑΕΠ της Ε.Ε. να επενδύεται σε Ερευνα και Ανάπτυξη (σήμερα είναι μικρότερο από 2%, όταν στις ΗΠΑ είναι 2,6% και στην Ιαπωνία 3,4%).
Οι στόχοι 20/20/20 για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή να επιτευχθούν (η μείωση των εκπομπών πιθανώς να φτάσει και στο 30%).
Το ποσοστό των Ευρωπαίων που εγκαταλείπουν το σχολείο να πέσει κάτω από το 10% (έναντι του σημερινού 15%), ενώ πάνω από το 40% να φτάσει στην τέταρτη βαθμίδα εκπαίδευσης (από 31% σήμερα) και
20 εκατομμύρια λιγότεροι Ευρωπαίοι να ξεφύγουν από το κατώφλι της φτώχειας.
Ολα τα παραπάνω αποτελούν στόχους αντιπροσωπευτικούς –αλλά όχι εξαντλητικούς– και κυρίως αλληλοεξαρτώμενους ο ένας από τον άλλο. Για παράδειγμα η επένδυση σε R&D, η καινοτομία και η εξοικονόμηση φυσικών πόρων βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα και δημιουργεί θέσεις εργασίας. Ή ακόμα, οι επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα όχι μόνο βοηθούν κατά της κλιματικής αλλαγής, αλλά δημιουργούν νέες αγορές και νέες ευκαιρίες απασχόλησης.
Τα κράτη - μέλη θα πρέπει τώρα να ορίσουν τους δικούς τους στόχους και αυτή τη φορά οι στόχοι δεν θα είναι πλέον εθελοντικοί –όπως στη Στρατηγική της Λισαβόνας– αλλά δεσμευτικοί, ενώ θα προβλέπεται και μια καλύτερη διαδικασία συντονισμού και ελέγχου.
Συμπερασματικά
Η νέα δεκαετής Στρατηγική Ανάπτυξης «Ευρώπη 2020» συμφωνείται σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές για την Ε.Ε., εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης των τελευταίων χρόνων. Και έρχεται να διαδεχθεί την προηγούμενη δεκαετή Στρατηγική της Λισαβόνας, η οποία απέτυχε στους στόχους της, με την ελπίδα ότι τα λάθη του παρελθόντος καταγράφηκαν και έγιναν μάθημα.
Οι σημερινοί στόχοι είναι φιλόδοξοι και πρέπει όχι μόνο να βοηθήσουν στη διαδικασία ανάκαμψης από την κρίση, αλλά κυρίως, με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, να ορίσουν τον δρόμο στον οποίο θα βαδίσει η Ευρώπη στην επόμενη δεκαετία. Η Ευρώπη πιστεύει ότι έχει τα μέσα, τον τρόπο και τη δύναμη να το πετύχει συντονίζοντας όλες τις δυνάμεις της επιστήμης, της οικονομίας, της πολιτικής και της κοινωνίας, όλων των κρατών - μελών. Η νέα δεκαετία τώρα ξεκινά! Η Ευρώπη χρειάζεται την ελπίδα της ανάκαμψης και της ανάπτυξης.
Η Ελλάδα πολύ περισσότερο από όλους τους εταίρους...