Γράφει η Λιάνα Γούτα,
Πριν από λίγες ημέρες γιορτάσαμε την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας και ακούσαμε ευχές και “χρόνια πολλά”. Ωστόσο τα στοιχεία για τη χώρα μας δεν αφήνουν περιθώρια για γιορτές. Όπως περιθώρια για γιορτές δεν αφήνουν και οι συνθήκες της οικονομικής κρίσης που διερχόμαστε. Είναι ενδιαφέρον να δούμε πόσο άραγε αυτά τα δύο σχετίζονται ή πώς το ένα επηρεάζει το άλλο.
Σχετίζονται διττά, πρώτον γιατί η κρίση χτυπάει πρώτα τις γυναίκες εργαζόμενες και δεύτερον γιατί η ενίσχυση της γυναικείας συμμετοχής θεωρείται διεθνώς ένας από τους μοχλούς που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην έξοδο από την κρίση.
Ως προς το πρώτο σκέλος, η κρίση στην Ελλάδα, όπως και στις υπόλοιπες χώρες, χτυπάει πρώτα τις γυναίκες, τις πιο ευάλωτες δηλαδή ομάδες, μεγαλώνοντας τον επαγγελματικό και κοινωνικό αποκλεισμό τους και εντείνοντας τη φτώχεια όχι μόνο για τις γυναίκες αλλά για την οικογένεια.
Αυτό δεν είναι θεωρητικό, αλλά........
αποτυπώνεται στα νούμερα. Η χώρα μας, στις διεθνείς έρευνες που αποτυπώνουν τις ίσες ευκαιρίες μεταξύ των φύλων, μέσα σε μόλις ένα χρόνο κατρακύλησε 11 ολόκληρες θέσεις και από την 75η πέρυσι βρέθηκε στην 86η φέτος ανάμεσα σε 134 χώρες. Η πτώση αποδίδεται στη μείωση της γυναικείας απασχόλησης γενικά και στη μείωση της παρουσίας τους στα τεχνικά επαγγέλματα ειδικότερα. Έχει όμως να κάνει με τις ικανότητες των γυναικών που χάνουν τη δουλειά τους ή μήπως με ένα είδος ρατσισμού και αποκλεισμού;
Αλλά και πριν από την κρίση τα πράγματα δεν ήταν καθόλου αισιόδοξα για τη χώρα μας. Με τη σημερινή 86η θέση στη διεθνή κατάταξη για τις ίσες ευκαιρίες παραμένουμε σταθερά τελευταίοι από όλες τις χώρες της Ε.Ε., οι περισσότερες των οποίων καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις και συντριπτικά την πρώτη εικοσάδα (13 από τις 20 πρώτες), ενώ εμείς υπολειπόμαστε ακόμη και από αναπτυσσόμενες χώρες, από τις πρώην ανατολικές, από χώρες όπως η Μποτσουάνα ή η FYROM, που ευρισκόμενη στην 53η θέση μάς περνά 33 ολόκληρες θέσεις!
Και όμως!
Ξέρουμε καλά ότι στην Ελλάδα η γυναίκα έχει εισχωρήσει σε όλους τους τομείς της παραγωγής. Βεβαίως με μισό ποσοστό απασχόλησης από τους άνδρες και διπλάσια ανεργία. Ωστόσο δίνει το παρών σε όλους τους τομείς, ακόμη και στους ανδροκρατούμενους.
Ξέρουμε επίσης ότι κάθε Σεπτέμβριο βλέπουμε τα κορίτσια να μπαίνουν στα πανεπιστήμια πετυχαίνοντας πρωτιές και διακρίσεις ακόμη και στις δυσκολότερες σχολές.
Δε ξέρουμε ίσως ότι στο ελληνικό πανεπιστήμιο, εδώ και μερικά χρόνια, τα κορίτσια που σπουδάζουν είναι περισσότερα από τα αγόρια!
Τι σημαίνουν όλα αυτά τα νούμερα και οι διαπιστώσεις; Σημαίνουν ότι η πρώτη κατάκτηση έχει γίνει. Το δικαίωμα στη μόρφωση έχει κατακτηθεί. Τα κορίτσια σπουδάζουν επί ίσοις όροις, διακρίνονται, αριστεύουν και πρωτεύουν, επενδύουν σε κόπο και προσπάθεια, σε όνειρα, ελπίδες και φιλοδοξίες.
Το ερώτημα είναι τι γίνεται μετά. Τελειώνοντας τις σπουδές τους, φιλόδοξες και ικανές επιστήμονες συναντούν τις πρώτες δυσκολίες. Να βρουν δουλειά, να ανταμειφθούν ισότιμα. Από την άλλη είναι αυτές που πρώτες θα χάσουν τη δουλειά τους σε περιόδους κρίσης, όπως η σημερινή. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες όμως είναι στο να προχωρήσουν και να εξελιχθούν στην καριέρα τους επί ίσοις όροις με τους άνδρες συναδέλφους τους. Γιατί αυτές τις μορφωμένες και ικανές γυναίκες δυστυχώς δεν τις συναντούμε στην κορυφή της επιχείρησης, της διοίκησης, της πολιτικής. Η “γυάλινη οροφή” στην Ελλάδα είναι πολύ ισχυρή, όπως φαίνεται από τις διεθνείς έρευνες, και κρατάει καθηλωμένες τις γυναίκες στις χαμηλότερες βαθμίδες της ιεραρχίας και της πολιτικής.
Ποιος χάνει όμως από αυτό;
Βεβαίως, οι ίδιες οι γυναίκες, όταν στα μέσα της καριέρας τους διαπιστώνουν ότι δεν προβλέπεται να αγγίξουν την κορυφή, όσο και αν μοχθήσουν, όσο ικανές και αν είναι! Δεν το λέει και δεν το ομολογεί κανείς βεβαίως, αν ερωτηθεί! Το λένε όμως τα ψυχρά νούμερα και το καταγράφουν οι στατιστικές!
Έλλειμμα δημοκρατίας και πολιτισμού το ονομάζει αυτό η Ε.Ε. στα κείμενά της, διαπιστώνοντας τη μικρή γυναικεία συμμετοχή, παρόλο που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος υπερτερεί πολύ από τις πενιχρές ελληνικές επιδόσεις!
Αλλά χάνει και η ίδια η κοινωνία και η οικονομία της χώρας!
Γιατί οι διεθνείς έρευνες συμφωνούν και καταγράφουν ότι οι ίσες ευκαιρίες στα δύο φύλα σχετίζονται ευθέως με την ανταγωνιστικότητα κάθε χώρας, με την οικονομική της ανάπτυξη και ευρωστία, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της! Μάλιστα υπολογίστηκε ότι, αν η Ε.Ε. στο σύνολό της βελτίωνε τις ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα, θα κέρδιζε μια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της κατά 13%! Φανταστείτε τι περιθώρια βελτίωσης θα είχε η Ελλάδα της 86ης θέσης!
Κι αυτό είναι λογικό, αφού στη σημερινή εποχή της γνώσης, της εξειδίκευσης, της πληροφορίας, της καινοτομίας, οι χώρες που θα προχωρήσουν θα είναι αυτές που θα κάνουν την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, την ανάδειξη των καλύτερων ταλέντων και μυαλών, είτε αυτά είναι γένους αρσενικού είτε είναι γένους θηλυκού! Κανένα ταλέντο δεν είναι για χάσιμο. Η ανάγκη αυτή γίνεται μάλιστα ακόμη πιο επιτακτική όταν διανύουμε περιόδους κρίσης, όπως η σημερινή. Η κινητοποίηση και η συμμετοχή των γυναικών μπορεί να αποτελέσει έναν από τους μοχλούς για την ανάκαμψη.
Ωστόσο στην Ελλάδα φαίνεται ότι αυτό το μισό επιστημονικό δυναμικό, που το εκπαιδεύουμε και επενδύουμε ως χώρα σε αυτό, τελικά το αφήνουμε αναξιοποίητο και ανεκμετάλλευτο, προορίζοντάς το μόνο για τις χαμηλές βαθμίδες της ιεραρχίας και αποκλείοντάς το από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Πρόκειται για έναν σκληρό και άδικο αποκλεισμό, που οδηγεί σε φτώχεια οικονομική, κοινωνική, δημοκρατική και πολιτιστική.
Είναι ευθύνη των πολιτικών να πάρουν εκείνες τις γενναίες αποφάσεις που θα ανοίξουν το δρόμο για τη συμμετοχή των ίσων ευκαιριών και όχι τη συμμετοχή β΄ κατηγορίας!
Η υιοθέτηση των ποσοστώσεων, που στις πιο αναπτυγμένες και ανταγωνιστικές χώρες έχει λειτουργήσει ευεργετικά ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα, όσο δυσάρεστη και αν ακούγεται, όσο και αν φαίνεται ότι δεν αρμόζει στην αξία και την ικανότητα των γυναικών που προτιμούν να προχωρούν με το σπαθί τους, και όχι χαριστικά, ωστόσο είναι μια άνωθεν δυνατή σπρωξιά για να αλλάξουν αντιλήψεις δεκαετιών και να ανατραπούν αγκυλώσεις που διαφορετικά μπορεί να μας πάρουν χρόνια.
Ας μην κρατάμε άλλο το μισό δυναμικό της χώρας καθηλωμένο χαμηλά στην παραγωγή. Ας του δώσουμε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τις ικανότητες και να προσδώσει και στην κορυφή μερικά από τα πολύτιμα γυναικεία χαρακτηριστικά, όπως η δέσμευση, η οργάνωση, η συστηματικότητα, η ευαισθησία, η αποτελεσματικότητα! Το όφελος θα είναι για όλη τη χώρα και την κοινωνία!
Ως προς το πρώτο σκέλος, η κρίση στην Ελλάδα, όπως και στις υπόλοιπες χώρες, χτυπάει πρώτα τις γυναίκες, τις πιο ευάλωτες δηλαδή ομάδες, μεγαλώνοντας τον επαγγελματικό και κοινωνικό αποκλεισμό τους και εντείνοντας τη φτώχεια όχι μόνο για τις γυναίκες αλλά για την οικογένεια.
Αυτό δεν είναι θεωρητικό, αλλά........
αποτυπώνεται στα νούμερα. Η χώρα μας, στις διεθνείς έρευνες που αποτυπώνουν τις ίσες ευκαιρίες μεταξύ των φύλων, μέσα σε μόλις ένα χρόνο κατρακύλησε 11 ολόκληρες θέσεις και από την 75η πέρυσι βρέθηκε στην 86η φέτος ανάμεσα σε 134 χώρες. Η πτώση αποδίδεται στη μείωση της γυναικείας απασχόλησης γενικά και στη μείωση της παρουσίας τους στα τεχνικά επαγγέλματα ειδικότερα. Έχει όμως να κάνει με τις ικανότητες των γυναικών που χάνουν τη δουλειά τους ή μήπως με ένα είδος ρατσισμού και αποκλεισμού;
Αλλά και πριν από την κρίση τα πράγματα δεν ήταν καθόλου αισιόδοξα για τη χώρα μας. Με τη σημερινή 86η θέση στη διεθνή κατάταξη για τις ίσες ευκαιρίες παραμένουμε σταθερά τελευταίοι από όλες τις χώρες της Ε.Ε., οι περισσότερες των οποίων καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις και συντριπτικά την πρώτη εικοσάδα (13 από τις 20 πρώτες), ενώ εμείς υπολειπόμαστε ακόμη και από αναπτυσσόμενες χώρες, από τις πρώην ανατολικές, από χώρες όπως η Μποτσουάνα ή η FYROM, που ευρισκόμενη στην 53η θέση μάς περνά 33 ολόκληρες θέσεις!
Και όμως!
Ξέρουμε καλά ότι στην Ελλάδα η γυναίκα έχει εισχωρήσει σε όλους τους τομείς της παραγωγής. Βεβαίως με μισό ποσοστό απασχόλησης από τους άνδρες και διπλάσια ανεργία. Ωστόσο δίνει το παρών σε όλους τους τομείς, ακόμη και στους ανδροκρατούμενους.
Ξέρουμε επίσης ότι κάθε Σεπτέμβριο βλέπουμε τα κορίτσια να μπαίνουν στα πανεπιστήμια πετυχαίνοντας πρωτιές και διακρίσεις ακόμη και στις δυσκολότερες σχολές.
Δε ξέρουμε ίσως ότι στο ελληνικό πανεπιστήμιο, εδώ και μερικά χρόνια, τα κορίτσια που σπουδάζουν είναι περισσότερα από τα αγόρια!
Τι σημαίνουν όλα αυτά τα νούμερα και οι διαπιστώσεις; Σημαίνουν ότι η πρώτη κατάκτηση έχει γίνει. Το δικαίωμα στη μόρφωση έχει κατακτηθεί. Τα κορίτσια σπουδάζουν επί ίσοις όροις, διακρίνονται, αριστεύουν και πρωτεύουν, επενδύουν σε κόπο και προσπάθεια, σε όνειρα, ελπίδες και φιλοδοξίες.
Το ερώτημα είναι τι γίνεται μετά. Τελειώνοντας τις σπουδές τους, φιλόδοξες και ικανές επιστήμονες συναντούν τις πρώτες δυσκολίες. Να βρουν δουλειά, να ανταμειφθούν ισότιμα. Από την άλλη είναι αυτές που πρώτες θα χάσουν τη δουλειά τους σε περιόδους κρίσης, όπως η σημερινή. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες όμως είναι στο να προχωρήσουν και να εξελιχθούν στην καριέρα τους επί ίσοις όροις με τους άνδρες συναδέλφους τους. Γιατί αυτές τις μορφωμένες και ικανές γυναίκες δυστυχώς δεν τις συναντούμε στην κορυφή της επιχείρησης, της διοίκησης, της πολιτικής. Η “γυάλινη οροφή” στην Ελλάδα είναι πολύ ισχυρή, όπως φαίνεται από τις διεθνείς έρευνες, και κρατάει καθηλωμένες τις γυναίκες στις χαμηλότερες βαθμίδες της ιεραρχίας και της πολιτικής.
Ποιος χάνει όμως από αυτό;
Βεβαίως, οι ίδιες οι γυναίκες, όταν στα μέσα της καριέρας τους διαπιστώνουν ότι δεν προβλέπεται να αγγίξουν την κορυφή, όσο και αν μοχθήσουν, όσο ικανές και αν είναι! Δεν το λέει και δεν το ομολογεί κανείς βεβαίως, αν ερωτηθεί! Το λένε όμως τα ψυχρά νούμερα και το καταγράφουν οι στατιστικές!
Έλλειμμα δημοκρατίας και πολιτισμού το ονομάζει αυτό η Ε.Ε. στα κείμενά της, διαπιστώνοντας τη μικρή γυναικεία συμμετοχή, παρόλο που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος υπερτερεί πολύ από τις πενιχρές ελληνικές επιδόσεις!
Αλλά χάνει και η ίδια η κοινωνία και η οικονομία της χώρας!
Γιατί οι διεθνείς έρευνες συμφωνούν και καταγράφουν ότι οι ίσες ευκαιρίες στα δύο φύλα σχετίζονται ευθέως με την ανταγωνιστικότητα κάθε χώρας, με την οικονομική της ανάπτυξη και ευρωστία, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της! Μάλιστα υπολογίστηκε ότι, αν η Ε.Ε. στο σύνολό της βελτίωνε τις ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα, θα κέρδιζε μια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της κατά 13%! Φανταστείτε τι περιθώρια βελτίωσης θα είχε η Ελλάδα της 86ης θέσης!
Κι αυτό είναι λογικό, αφού στη σημερινή εποχή της γνώσης, της εξειδίκευσης, της πληροφορίας, της καινοτομίας, οι χώρες που θα προχωρήσουν θα είναι αυτές που θα κάνουν την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, την ανάδειξη των καλύτερων ταλέντων και μυαλών, είτε αυτά είναι γένους αρσενικού είτε είναι γένους θηλυκού! Κανένα ταλέντο δεν είναι για χάσιμο. Η ανάγκη αυτή γίνεται μάλιστα ακόμη πιο επιτακτική όταν διανύουμε περιόδους κρίσης, όπως η σημερινή. Η κινητοποίηση και η συμμετοχή των γυναικών μπορεί να αποτελέσει έναν από τους μοχλούς για την ανάκαμψη.
Ωστόσο στην Ελλάδα φαίνεται ότι αυτό το μισό επιστημονικό δυναμικό, που το εκπαιδεύουμε και επενδύουμε ως χώρα σε αυτό, τελικά το αφήνουμε αναξιοποίητο και ανεκμετάλλευτο, προορίζοντάς το μόνο για τις χαμηλές βαθμίδες της ιεραρχίας και αποκλείοντάς το από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Πρόκειται για έναν σκληρό και άδικο αποκλεισμό, που οδηγεί σε φτώχεια οικονομική, κοινωνική, δημοκρατική και πολιτιστική.
Είναι ευθύνη των πολιτικών να πάρουν εκείνες τις γενναίες αποφάσεις που θα ανοίξουν το δρόμο για τη συμμετοχή των ίσων ευκαιριών και όχι τη συμμετοχή β΄ κατηγορίας!
Η υιοθέτηση των ποσοστώσεων, που στις πιο αναπτυγμένες και ανταγωνιστικές χώρες έχει λειτουργήσει ευεργετικά ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα, όσο δυσάρεστη και αν ακούγεται, όσο και αν φαίνεται ότι δεν αρμόζει στην αξία και την ικανότητα των γυναικών που προτιμούν να προχωρούν με το σπαθί τους, και όχι χαριστικά, ωστόσο είναι μια άνωθεν δυνατή σπρωξιά για να αλλάξουν αντιλήψεις δεκαετιών και να ανατραπούν αγκυλώσεις που διαφορετικά μπορεί να μας πάρουν χρόνια.
Ας μην κρατάμε άλλο το μισό δυναμικό της χώρας καθηλωμένο χαμηλά στην παραγωγή. Ας του δώσουμε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τις ικανότητες και να προσδώσει και στην κορυφή μερικά από τα πολύτιμα γυναικεία χαρακτηριστικά, όπως η δέσμευση, η οργάνωση, η συστηματικότητα, η ευαισθησία, η αποτελεσματικότητα! Το όφελος θα είναι για όλη τη χώρα και την κοινωνία!