"Να μετατραπεί η ποιοτική παιδεία σε κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία"

Συνέντευξη του Στ. Αλαχιώτη στο καφενείο

Για να γνωριστούμε ένα μικρό βιογραφικό:

Ο Σταμάτης Αλαχιώτης γεννήθηκε το 1944. Πήρε το πτυχίο του από το Φυσιογνωστικό της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1969) και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών (1975). Συνέχισε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο εξωτερικό ως μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Darmouth College (1976-77) και στο Brandeis University (1979).

Από το 1989 είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Διετέλεσε επίσης Πρόεδρος του Τμήματος Βιολογίας (1989-1994) και Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών από το 1994-2000. Από το Νοέμβριο του 2000 μέχρι και το 2004 Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και Πρόεδρος του Τμήματος Ποιότητας της Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.Σήμερα συνεχίζει να είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας

Κύριε Αλαχιώτη καλώς ήλθατε στο καφενείο μας. Εδώ και πάρα πολύ καιρό το ζήτημα της παιδείας είναι στο επίκεντρο της συζήτησης και μάλιστα το τελευταίο διάστημα με τα συμβαίνοντα στα Πανεπιστήμια έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις . Σας καλέσαμε στο καφενείο μας να μας πείτε την γνώμη σας και ως Πανεπιστημιακός δάσκαλος και ως πρώην πρόεδρος του παιδαγωγικού Ινστιτούτου . Καθίστε στην αναπαυτική πολυθρόνα που έχουμε για τους φιλοξενούμενους μας , πιείτε τον ελληνικό καφέ που φτιάξαμε για σας , πάρτε μια βαθιά ανάσα και αρχίζουμε

-Πηγαίνετε σε καφενείο στη καθημερινή σας ζωή;

-Έχουν μείνει πραγματικά καφενεία; Ας πούμε στη μεταλλαγμένη τους μορφή που είναι οι καφετερίες. Εκεί όμως θριαμβεύει η απομόνωση, η μοναχική συλλογικότητα, με την επικοινωνία να βρίσκεται εν υπνώσει. Στο καφενείο του χωριού μου υπάρχει ακόμα κάποια αντίσταση· οι θαμώνες επικοινωνούν όλοι μεταξύ τους· κι εκεί πηγαίνω όταν μου δίνεται η ευκαιρία. Στις καφετερίες δεν πάω διότι δεν με ενδιαφέρει η σιωπή του θορύβου.

-Ποια η σχέση σας με το διαδίκτυο

-Στην ηλικία μου είναι υποχρεωτική, διότι θα βρεθώ ηλεκτρονικά αναλφάβητος. Η χρήση του πάντως από τα νέα παιδιά κυρίως γίνεται αναρχικά· και πρέπει να μας προβληματίσει, διότι το διαδίκτυο είναι σαν το νερό που ξεδιψά αλλά πνίγει κιόλας.

-Είστε πανεπιστημιακός δάσκαλος και έχετε διατελέσει και πρόεδρος του παιδαγωγικού ινστιτούτου. Η γνώμη σας για την παιδεία έχει ενδιαφέρον. Να ξεκινήσουμε από την επικαιρότητα . Ποια είναι η θέση σας για όσα συμβαίνουν στα πανεπιστήμια αυτή τη στιγμή ;

-Σας θυμίζω τι έλεγε ο Ισοκράτης γύρω στο 360 π.Χ.: «Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι καταχράστηκε το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια και την αναίδεια του λόγου ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία και την αναρχία ως ευδαιμονία». Μια τέτοια διαπίστωση δεν είναι σπάνια στο ελληνικό πανεπιστήμιο και όχι μόνο· το τελευταίο αυτό οχυρό, που δεν έπεσε ακόμα στα μάτια της κοινωνίας, απαξιώνεται με ιλιγγιώδη ρυθμό και γίνεται βορά στις ορέξεις τόσο νεοφιλελεύθερων οραμάτων όσο και εκείνων που εκ των έσω ρίχνουν νερό στη μύλο της αναβάθμισής του. Αν δεν αναληφθούν άμεσα οι ευθύνες από εκείνους που τους αναλογούν, το πανεπιστήμιο κινδυνεύει με ελεύθερη πτώση.

-Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή . Το ολοήμερο δημοτικό σχολείο, είναι ένας θεσμός που ενώ ξεκίνησε αισιόδοξα, σήμερα εμφανίζει προβλήματα. . Που βρίσκονται οι ευθύνες;
Πρέπει το σχολείο να γίνει παιδική χαρά, ή χώρος πάρκινγκ μαθητών;

Πως πιστεύετε οτι μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα και πια είναι η άποψη σας για την ευέλικτη ζώνη

-Είναι θέμα προτεραιοτήτων της εκάστοτε κυβερνητικής και πολιτικής δύναμης. Το ολοήμερο σχολείο, εμπλουτισμένο και ολοκληρωμένο με την Ευέλικτη Ζώνη, απευθύνεται σε όλες τις οικογένειες, με το όφελος όμως να γιγαντώνεται στα παιδιά των μικρομεσαίων κορβανάδων. Γι’ αυτό οι επενδύσεις ήταν πολύ σημαντικές. Σήμερα έχει υποχωρήσει το ενδιαφέρον της Πολιτείας τόσο για λόγους κοινωνικοπολιτικών αντιλήψεων ίσως, όσο όμως και κάποιας υποχώρησης εκ των έσω. Και τούτο διότι δεν έγινε σχεδόν ποτέ κατανοητή η παιδαγωγικοεκπαιδευτική σημαντικότητα του ολοήμερου σχολείου στο βαθμό που έπρεπε· μειώθηκαν τα κονδύλια· αλλά και η Ευέλικτη Ζώνη δεν αξιοποιήθηκε ως πρωτοποριακό συστατικό στοιχείο του σχολείου, διότι και για το αποδεδειγμένα σημαντικό καινοτόμο αυτό παιδαγωγικό πρόγραμμα υπήρξαν και υπάρχουν από ορισμένους στείρες αρνήσεις· η κακοδαιμονία της χώρας που δεν αφήνει τα όμορφα λουλούδια να ανθίσουν.

-Ο ρόλος του σχολείου είναι πολλαπλός, με κύρια όμως αποστολή την παροχή παιδείας αλλά και τον εξοπλισμό των νέων με τα κατάλληλα επαγγελματικά εφόδια ώστε να αντιμετωπίσουν τη ζωή.
Σήμερα πιστεύετε οτι το σχολείο ανταποκρίνεται στην αποστολή του;
Και αν όχι, τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας;

-Το σχολείο, θύμα κι’ αυτό της κοινωνικής σύγχυσης δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην αποστολή του διότι δεν παρέχει την αναγκαία γενική παιδεία, αλλά αποσπασματικές, εγκυκλοπαιδικές γνώσεις· γι’ αυτό δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις ποικιλόνυμες παραπλανητικές Σειρήνες πολλών ΜΜΕ και άλλων πηγών πληροφόρησης που «διαμορφώνουν την παιδεία» των παιδιών μας. Πρέπει λοιπόν το σχολείο να ισχυροποιήσει το παιδαγωγικό του περιβάλλον μέσα από το κατάλληλο παιδαγωγικοεκπαιδευτικό σύστημα, με τον εκπαιδευτικό να κατανοεί τόσο την ευθύνη του όσο και τη δύναμη του. Η εισαγωγή της διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης και της Ευέλικτης Ζώνης στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση, ένα σύστημα επιστημονικά τεκμηριωμένο στο επίπεδο της βιολογίας της μάθησης, της ολιστικής λειτουργάς του εγκεφάλου, είναι μια προκλητική ευκαιρία για να αλλάξουν τα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας. Όμως κι εδώ ισχύει η αρχή της ήσσονος προσπάθειας πολλών εμπλεκομένων των οποίων η ευθύνη είναι πολλαπλασιαστική. Το σύστημα αυτό της διαθεματικότητας πρέπει να φθάσει από το Νηπιαγωγείο έως το Πανεπιστήμιο· διότι καλό Πανεπιστήμιο σημαίνει πρωτίστως καλό Νηπιαγωγείο.

-Ποια είναι η άποψή σας για τις σκέψεις του υπουργείου για 4 χρόνια το λύκειο και για τον προτεινόμενο τρόπο εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ

-Τέτοιες ρυθμίσεις είναι μηχανιστικές· και προτείνονται κατά καιρούς πολλές, χωρίς καμιά απ’ αυτές να ’χει, ως έπρεπε, παιδαγωγικό έρεισμα. Π.χ. όλα τα πολιτικά κόμματα μιλούν για υποχρεωτική 12χρονη εκπαίδευση, εννοώντας υποχρεωτικό και το Λύκειο. Όμως με τον τρόπο αυτό ο έφηβος ολοκληρώνοντας το υποχρεωτικό Λύκειο θα έχει διαμορφώσει την αντίληψη ότι οι μεγάλοι αποφασίζουν γι’ αυτόν για όλα· για υποχρεωτικό πανεπιστήμιο, υποχρεωτική επαγγελματική αποκατάσταση κ.ά. Γι’ αυτό θα πρέπει το υποχρεωτικό σχολείο να τελειώνει μαζί με την εφηβεία, έως και τη Α΄ τάξη του Λυκείου· για να αναπτύξει μετά ο μαθητής την αναγκαία πρωτοβουλία και υπευθυνότητα για τις σπουδές του και τη ζωή του· να γίνει συνυπεύθυνος για όλα αυτά και όχι πιόνι της υποχρεωτικότητας των πάντων.

Υπό το πρίσμα αυτό το πρόσθετο προπαρασκευαστικό έτος για τα Πανεπιστήμια είναι πάλι μια μηχανιστική πρόταση που θα μεταφέρει τα φροντιστήρια μέσα στα Πανεπιστήμια τα οποία κινδυνεύουν να απαξιωθούν και μ’ αυτόν τον κίνδυνο. Δεν μπορεί επίσης να κρίνεται η καριέρα ενός νέου ανθρώπου από ένα μάθημα, μια τρίωρη εξέταση κατά τις πανελλαδικές εξετάσεις· όσο αδιάβλητες κι αν είναι· διότι ταυτόχρονα είναι και απάνθρωπες. Γι’ αυτό πρέπει να διερευνηθεί ο χρόνος της αξιολόγησης καλύπτοντας λ.χ. τις επιδόσεις του μαθητή σε όλο το Λύκειο σε συνδυασμό με ορισμένους συντελεστές βαρύτητας μαθημάτων που θα διαμορφώνονται από τα Πανεπιστημιακά Τμήματα ή και ορισμένα στοιχειώδη τεστ. Σχετικό άρθρο με τίτλο «ο Μινώταυρος των γενικών εξετάσεων» έχω δημοσιεύσει από το 1995 στο Βήμα της Κυριακής.

-Αν πριν από 30 χρόνια ένας πατέρας έκανε την εξής ερώτηση:
Δάσκαλε τι να σπουδάσει το παιδί μου για να ζήσει καλλίτερα από εμένα;
Θα έπαιρνε πολλές και σωστές απαντήσεις.
Σήμερα στην ίδια ερώτηση υπάρχει απάντηση;
Και αν όχι, πόσο επαρκείς πρέπει να αισθάνονται οι εκάστοτε αρμόδιοι;

-Το άνοιγμα της Γ/μιας εκπαίδευσης μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έφερε τη μαζικοποίησή της στην Ευρώπη. Στη χώρα μας το φαινόμενο είναι πιο έντονο και λόγω της μεγαλύτερης κοινωνικής ζήτησης, καθώς ταυτίζεται η απόκτηση πτυχίου με την κοινωνική καταξίωση. Αν στην ανάλυσή μας βάλουμε και την έλλειψη πραγματικού επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία, κάτι που χρειάζεται και για τους γονείς, όπως και την αδυναμία της Πολιτείας στοιχειώδους σχεδιασμού – πρόβλεψης των απαιτούμενων ειδικοτήτων για την οικονομία της χώρας η οποία όμως επηρεάζεται και έξωθεν, τότε γίνεται κατανοητό γιατί έχουμε το υψηλότερο ποσοστό πτυχιούχων, αλλά και το υψηλότερο ποσοστό ανέργων πτυχιούχων, παγκοσμίως. Πρέπει να τονιστεί επιπρόσθετα ότι το πτυχίο έχει αποδεσμευθεί de facto από την επαγγελματική αποκατάσταση· αλλά καμιά κυβέρνηση δε το «ομολογεί» δημοσίως· ούτε προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στους αποφοίτους Γυμνασίου· μια ουσιαστική λ.χ. μέση τεχνική εκπαίδευση με επαγγελματικά δικαιώματα που θα δελέαζαν πολλούς μαθητές και γονείς για να αποφευχθεί η μεγάλη πίεση προ των πυλών του Πανεπιστημίου και να εξορθολογισθεί η οικονομική ανάπτυξη.

-Η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική χώρα της Ευρώπης στην οποία το ποσοστό ανεργίας των πτυχιούχων είναι μεγαλύτερο από το ποσοστό ανεργίας των αποφοίτων στοιχειώδους εκπαίδευσης.
Ενστερνίζεστε την άποψη ότι οι σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι για διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων των νέων ή πρέπει να παρέχουν και επαγγελματική εξασφάλιση;
Και αν δίνετε θετική απάντηση στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης πως νομίζετε οτι μπορεί να επιτευχθεί αυτό;

-Μέρος της ερώτησης σας προαπαντήθηκε ήδη. Η αναβάθμιση του πνευματικού επιπέδου της χώρας με την αύξηση των πτυχιούχων της είναι ένα θετικό αναμφίβολα αποτέλεσμα, που δε συνάδει βέβαια με τον αρχικό στόχο των πτυχιούχων και των οικογενειών τους. Έχουμε όμως την αναμενόμενη αυτή αναβάθμιση αφού στα Τριτοβάθμια Ιδρύματα τα προβλήματα είναι πολλά, απουσιάζει κάθε παιδαγωγική διάσταση, δεν καλλιεργείται η παιδεία αλλά μόνο η αποσπασματική εξειδικευμένη γνώση; Μαγική συνταγή για την επαγγελματική αποκατάσταση των πτυχιούχων δεν υπάρχει. Η κυρίαρχη συνάρτηση είναι η ορθολογιστική ανάπτυξη της χώρας που επίσης δεν υπάρχει χωρίς ισόρροπη ανάπτυξη του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα. Γι’ αυτό υπάρχει η γενιά των 700 ευρώ που επαναστατεί και δεν την κατανοούμε. Επαναστατεί διότι τη φορτώσαμε με όνειρα αλλά όταν άνοιξε το περιτύλιγμα βρήκε μέσα εφιάλτες. Εφιάλτες ανεργίας, καταστροφής του περιβάλλοντος, κοινωνικοπολιτικής σύγχυσης, αποπροσανατολισμό αξιών και στάσεων· και όλα αυτά όχι με κρίματα δικά της.

Γι’ αυτό πιστεύω ότι με όλες αυτές τις πολιτικές, κοινωνικές και αναπτυξιακές αδυναμίες της χώρας, αν δεν αντιμετωπισθούν άμεσα, η μόνη ελπίδα βρίσκεται στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση η οποία μπορεί να εφοδιάσει το μαθητή με την κριτική εκείνη σκέψη που θα τον καθιστά ικανό να διαμορφώνει το δικό του κοσμοείδωλο, για να αποφασίζει τι κάνει μέσα στην πολυπλοκότητα της πραγματικότητας και προς τα πού πάει. Οι μεγάλοι απέτυχαν εν πολλοίς να τον βοηθήσουν.

-Αν και έχει χυθεί πολύ μελάνι , ποια είναι η γνώμη σας για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και την αναθεώρηση του άρθρου 16

Δε χρειάζεται να επαναλάβω τα αρνητικά επιχειρήματα· σας δίνω μια σχετική ομιλία μου σχετικά μ’ αυτά· βάλτε την στο τέλος της συνέντευξης. Εκείνο όμως που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η μανία με τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια είναι το σαράκι που κατατρώει τις σάρκες του Δημόσιου Πανεπιστημίου· και απαξιωνόμενο συνεχώς, αβοήθητο και πυροβολούμενο πανταχόθεν είναι έτοιμο να σωριαστεί κάτω, σύμφωνα με το «ευφυές σχέδιο»· για να αναδυθούν δηλαδή και να εγκαθιδρυθούν τα Ιδιωτικά – ΚΕΣ & ΣΙΑ και να μας σώσουν! Δεν είναι βέβαια σοβαρά πράγματα αυτά· επικίνδυνα είναι.

Όπως επικίνδυνη είναι και η συζήτηση ως προς το ότι το κοινοτικό δίκαιο υπερισχύει του συντάγματός μας (σχετικά και με το άρθρο 16). Επισημαίνουμε εδώ ότι για τα θέματα της παιδείας – εκπαίδευσης ισχύει η αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία το κάθε μέλος της ΕΕ ρυθμίζει τα του οίκου του ως προς τα εκπαιδευτικά πράγματα υπό το πρίσμα των μακροπρόθεσμων στόχων που θέτει η ΕΕ· η οποία όμως δεν έχει θέσει στόχο Ιδιωτικών Πανεπιστημίων που έτσι κι αλλιώς δεν έχουν ανθίσει στον ευρωπαϊκό χώρο. Η χώρα μας λοιπόν γιατί βάζει επίμονα τέτοιους στόχους; Ακατανόητο; Όχι, υπάρχει το «ευφυές σχέδιο» που προαναφέραμε για τη γιγάντωση του Ιδιωτικού Τομέα και στο θέμα της Τριτοβάθμιας παιδείας και εκπαίδευσης, άσχετα αν στο παρελθόν θεωρήθηκε από τη σύνοδο των Υπουργών Παιδείας της ΕΕ δημόσιο και κοινωνικό αγαθό. Γι’ αυτό το Δημόσιο Πανεπιστήμιο πρέπει να αναταχθεί· να δεχθεί τη δημόσια αξιολόγηση και τον κοινωνικό έλεγχο για να αποκρούσει τα πυρά που δέχεται. Γι’ αυτό πρέπει να υπογραφεί ένα νέο συμβόλαιο τιμής μεταξύ των μελών ΔΕΠ αλλά και μεταξύ των φοιτητών που θα κινείται προς τη καλύτερη λειτουργία και αποτελεσματικότητα του Δημόσιου Πανεπιστημίου· για να ακυρωθεί κάθε «χρησμός» που θέλει τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια «σωτήρες» της χώρας.

Τελειώνοντας αφού σας ευχαριστήσω για την προσκλησή σας θα ήθελα να προσθέσω ότι , πιστεύω ακράδαντα ότι μόνο η ομορφιά της παιδείας θα σώσει τον κόσμο μας. Γι’ αυτό αργά ή γρήγορα, η ποιοτική παιδεία θα μετατραπεί μέσα από τους αγώνες επιβίωσης του πλανήτη σε κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία· διότι ούτε ο καπιταλισμός ούτε ο (υπαρκτός ή ανύπαρκτος) σοσιαλισμός, στις μορφές που έχουν σήμερα μπορούν να δώσουν λύσεις στα τεράστια προβλήματα του κόσμου χωρίς τη μόρφωσή του, η οποία τεχνηέντως παραμένει ελλειμματική· άλλο ένα «ευφυές σχέδιο» των ισχυρών. Γι’ αυτό μόνο πεπαιδευμένοι και όχι παιδεμένοι πολίτες όλου του κόσμου μπορούν να επαναφέρουν την ανθρώπινη διάσταση στο Homo sapiens (στον άνθρωπο το σοφό), ο οποίος κινδυνεύει να καταντήσει Homo apedeftous.

-Κε Αλαχιώτη θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε για την επίσκεψη σας στο καφενείο μας και για τις απόψεις που αναπτύξατε. Οι θαμώνες του καφενείου θα βγουν πιο σοφοί ή τουλάχιστον προβληματισμένοι ,μετά από αυτή τη συζήτηση.

Αύριο θα δημοσιεύσουμε τις απόψεις σας για την ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος , απόψεις οι οποίες πιστεύουμε θα ανοίξουν ένα ενδιαφέροντα κύκλο συζήτησης